નવોદિત દિગ્દર્શકની ફિલ્મને રજનીકાંત જેવા સ્ટારની અપાર પ્રશંસા મળે એ નાનીવાત નથી. રોકાણ કરતાં અનેકગણી આવક ફિલ્મ રળે એ નાની વાત નથી. એટલે જ આ ફિલ્મ મહત્ત્વની છે

તામિલ ફિલ્મ ઉદ્યોગમાં આ વરસે એક નવાસવા ડિરેક્ટરે જાદુ કર્યો છે. એનું નામ અબિશાન જીવિંત. મૂળ એ તિરુચિપાલ્લીનો. ફિલ્મ ઉદ્યોગ સાથે એને કોઈ સંબંધ હમણાં સુધી નહોતો. વિઝ્યુઅલ ક્મ્યુનિકેશનમાં એણે ચેન્નાઈની લોયોલા કોલોજથી બીએસસી કર્યું. પછી પોતાની યુટ્યુબ ચેનલ લૉન્ચ કરી. એમાં એ શોર્ટ ફિલ્મ મૂકે. એમાંની એક હતી ‘ડોપ’ અને પછી આવી ‘નોદિગલ પિરાકથા.’ પછી એણે એક કમર્શિયલ ફિલ્મ બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો જેના પર કોવિડે પાણી ફેરવી દીધું. હતોત્સાહ થયા વિના આબિશાને નવા વિષય પર કામ શરૂ કર્યું. એ માટે એને આંશિક પ્રેરણા કમલ હસનની ‘તેનાલી’ ફિલ્મ પરથી મળી. એના પરથી એણે લખી ‘ટુરિસ્ટ ફેમિલી’ નામની ફિલ્મ. પછી શું થયું?

આ વરસે તામિલ ફિલ્મોમાં જેની સૌથી વધુ ટિકિટ વેચાઈ એવી ફિલ્મોની યાદીમાં આ ફિલ્મ ચોથા નંબરે પહોંચી ગઈ. માહિતી પ્રમાણે રૂ. 16 કરોડમાં બનેલી આ ફિલ્મે ભારતમાં રૂ. 58 કરોડનો વેપાર કર્યો. વિદેશમાં એ આ આંકડાને પણ આંટીને રૂ. 84 કરોડ કમાઈ. મુદ્દે, નિર્માણના ખર્ચ કરતાં ઓલમોસ્ટ નવસોગણો વેપાર. એમાં ઉમેરી દો ફિલ્મની અન્ય આવક. ઓટીટી, સેટેલાઇટ, ટેરેસ્ટ્રિયલ (એટલે દૂરદર્શન)થી થનારી આવક વગેરે. આબિશાનને કહો જેકપોટ લાગ્યો છે અને દર્શકોને પણ. કારણ આ દિગ્દર્શકના રૂપમાં એમને મળ્યો એક દમદાર સર્જક અને એની ફિલ્મના રૂપમાં મળ્યું મસ્ત મનોરંજન.

આપણી ગઈકાલની આદતોમાં કંઈક ખાસ હતું. આપણે લોકોને મળતા હતા. ખાસ્સી ચર્ચાઓ કરતા હતા. માત્ર સ્ક્રીનમાં નહીં, એકમેકમાં ખોવાઈ જતા હતા. બધું પાછું આવી શકે ખરું?

ઓવર ધ ટોપ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ શું આવ્યાં કે કોણ જાણે કેટલી બાબતો ઘેરઘેર બદલાઈ ગઈ છે. સૌથી મોટું પરિવર્તન આવ્યું પારિવારિક વાતાવરણમાં, પરિવારજનોના એકમેક સાથેના સંવાદમાં. ટેલિવિઝને ઉપાડો લીધો ત્યારે પણ આવી સ્થિતિ નહોતી. ઇન ફેક્ટ, ટીવીનું, 1980ના દાયકાની શરૂઆતનું રાઉન્ડ પરિવારોને જોડનારું રાઉન્ડ હતું. રોજેરોજ નવ વાગ્યે અમુકતમુક સિરિયલ જોવા, રવિવારે થોકબંધ સિરિયલ્સ જોવા, ફિલ્મો જોવા, ફિલ્મી ગીતો (છાયાગીત, ચિત્રહાર) માણવા ઘરના સૌ સભ્યો એકસાથે ટીવી સામે ચોંટી જતા. ટીવી ક્યારેય પર્સનલ એન્ટરટેઇનમેન્ટ ગેજેટ નહોતું. છેક હમણાં સુધી કે જ્યાં સુધી ઓટીટી આવ્યું નહોતું. જરા ઊંડા પહોંચીએ.

એક સમયે વૈભવ ગણાતી નેટફ્લિક્સ, પ્રાઇમ વિડિયો, ડિઝની+ હોટસ્ટાર અને જિયો સિનેમા (હવે આ છેલ્લી બે એક થઈ ગઈ છે) જેવી ઓટીટી સેવાઓ સૌની જરૂરિયાત બની છે. પારિવારિક તો ઠીક, અંગત ધોરણે જરૂરિયાત બની છે. જેને જ્યારે જે જોવું હોય એ જોવાની સગવડ આ પ્લેટફોર્મ્સે કરી આપી છે. પરંપરાગત ટેલિવિઝન અને સિનેમા કરતાં આ આખી વાત જુદી છે. ડિજિટલ સ્ટ્રીમિંગે દર્શકોની આદતો બદલી નાખી છે. ભારત અને વિશ્વભરમાં પરિવારિક વાતાવરણને એની અવળી અસર પડી છે. 

આપણી ભાષામાં કોઈ દમદાર ઓટીટી પ્લેટફોર્મ રહ્યું નથી. જ્યાં મફતમાં ગુણવત્તાસભર શોઝ માણી શકાય એવાં ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ ઓછાં થઈ રહ્યાં છે. આગળ હજી ઓછાં થશે. એક નજર ઓટીટીની બદલાતી દુનિયા પર

થોડા મહિના જવા દો. ઓટીટી પર હાલમાં જે વેરીએશન્સ છે, સસ્તાઈ છે, વગર જાહેરાતે મનોરંજન માણવાની મોજ છે એ બધાંમાં કપાત મુકાવાની છે. આમ તો એની શરૂઆત ક્યારની થઈ ગઈ છે. બસ, સમય સાથે એનું પ્રમાણ વધતું જવાનું છે. શાને એની વાત કરીએ. 

અત્યાર સુધી જિયો સિનેમા અને હોટસ્ટાર અલગ અલગ જણસ હતાં, પ્લેટફોર્મ્સ હતાં. પ્રાઇમ વિડિયો એને એમએક્સ પ્લેયર પણ અલગ હતાં. હવે આ બબ્બે પ્લેટફોર્મ્સના એકીકરણથી બજારમાં બે પ્લેટફોર્મ્સની બાદબાકી થઈ ગઈ છે. એમાનું એક તો સાવ મફત હતું અને હજી, સદનસીબે છે. પણ એમએક્સ પ્લેયર કાયમ માટે મફત રહેશે ખરું? કશુંક હેવાય નહીં. 

આ મહિનાથી પ્રાઇમ વિડિયો વળી નવો નિયમ લાવી રહ્યું છે. એ છે લવાજમ ધારકોએ પણ વગર જાહેરાતે મનોરંજન માણવા વધારાનાં ફદિયાં ચૂકવવાનાં રહેશે. કાં તો મહિને રૂ. 129 અથા વરસના રૂ. 699. આ રૂપિયા સબસ્ક્રાઇબરે પહેલેથી લવાજમપેટે રૂ. 1,499 ભર્યા હોય એનાથી વેગળા છે. હવે વિચાર કરો. એક તરફ શેમારૂ મી જેવું પ્લેટફોર્મ છે જ્યાં બે હજારમાં એક રૂપિયો ઓછો ભરીને બબ્બે વરસ મનોરંજન માણી શકાય છે અને બીજી તરફ પ્રાઇમ વિડિયો છે જેને વરસના રૂ. 2000થી વધુની રકમ ખપે છે. 

જાહેરાતોના ટેકે ચાલનારાં, એમએક્સ પ્લેયર જેવાં પ્લેટફોર્મ્સથી પહેલાં સબસ્ક્રિપ્શન બેઝ્ડ પ્લેટફોર્મ્સ અલગ હતાં. હવે આ હંધાયને સબસ્ક્રિપ્શ ફી પણ ખપે છે અને જાહેરાતમાંથી પણ આવક રળવી છે. ખરેખર તો એ અંચઈ ના કહેવાય? ઝીફાઇવ જેવું પ્લેટફોર્મ પણ લવાજમ લીધા પછી પણ ફિલ્મો અને શોઝ વચ્ચે પહેલેથી જાહેરાતો બતાવતું રહ્યું છે. હવે આ કામ લગભગ બધાં પ્લેટફોર્મ્સ કરવાનાં છે. કદાચ એકમાત્ર નેટફ્લિક્સને છોડીને?

વાત એ પણ નોંધવી રહી કે હવે તાકાતવાળાં ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ ઓછાં રહ્યાં છે. ગણીને પાંચ. એમાં પણ સૌથી ટાઢું સોની લિવ છે. એની પાસે આમ પણ પીરસવા માટે નવી સામગ્રી હવે ઓછી છે કારણ અન્ય પ્લેટફોર્મ્સની જેમ એ જીવ પર આવીને શોઝ વગેરેનું નિર્માણ નથી કરી રહ્યું. નજીકના ભૂતકાળમાં ઝી અને સોનીનું એકીકરણ થવાનું હતું એ પણ યાદ રાખો. કહેવાનું તાત્પર્ય કે સોની લિવ મેદાનમાં લાંબું ટકે એ ઇચ્છનીય છે પણ આ ઉદ્યોગમાં કશું કહેવાય નહીં. 

ફિલ્મ મધ્યમ કે ઉચ્ચ અભ્યાસ પામેલાનું મનોરંજનનું માધ્યમ છે. શોર્ટ્સ છે ઓછું શિક્ષણ પામનારાનું મનોરંજન. કોઈ ઊંચું ભણેલો આ વાંચીને ભવાં તાણી શકે પણ વાતને સમજો તો એમાં દમ છે 

ચીનનું મીડિયા એના સત્તાધીશોના લોખંડી પંજા નીચે કામ કરે છે. ચીની અખબારો કે સામયિકો જો વાંચો તો એમાં એવી કોઈ સ્ટોરી નહીં જ જોવા મળે જેમાં ચીન કે એના સત્તાધીશ, જેના મુખિયા શી જિનપિંગ છે, એમને ઉતારી પાડવામાં આવ્યા હોય. 

એવા ચીની અખબારમાં આપણે જેને ફીચર સ્ટોરી કે વિચારમંથનનું લખાણ પણ ઓછું મળે. અથવા મળે તો ચીની વખાણના વઘારવાળું જ. એવામાં એક સરસ લખાણ એક ચીની અખબારમાં વાંચવા મળ્યું. એમાં મુખ્ય મુદ્દો હતો ફિલ્મ નામના મનોરંજનનું પર્સનલાઇઝેશન અને છતાં, એના વિકાસની છૂપી અને વણદીઠી તાકાત. 

“થિયેટરમાં રિલીઝ થતી ફિલ્મોની કમઠાણ એ થઈ છે કે એના બિઝનેસ મૉડેલમાં જ મોટી ખામી સર્જાઈ છે. કારણ, નિર્માતાઓ દર્શકો પાસે એ ફિલ્મ જોવા માટે પૈસા ખર્ચીને ટિકિટ ખરીદવાની અપેક્ષા સેવે છે જેના માટે એમણે ઓલરેડી દામ ચૂકવી દીધા છે. દર્શકે એ દામ ચૂકવ્યો છે ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સનું લવાજમ ભરીને. એ જાણે જ છે કે આ ફિલ્મ મને જોવા મળવાની જ છે, ઘેરબેઠા, ઓટીટી પર, આઠ અઠવાડિયાં પછી…”

આ નિરીક્ષણ છે વિચક્ષણ, બુદ્ધિમાન અને વિચારવંત આમિર ખાનનું. સોએ સો ટકા સચોટ.

ફિલ્મ ઉદ્યોગના હાલના ‘બિઝનેસ મૉડેલ’ની કરમ કઠણાઈને આનાથી સારી કોઈ રીતે વર્ણવી શકાય તેમ નથી. ખાસ તો ત્યારે કે જ્યારે લગભગ નિર્માતાઓ એ ભૂલી જ ગયા લાગે છે કે દર્શકોને થિયેટરમાં જ જેને જોવાનું મન થાય, કે ફરજ પડે, એવી ફિલ્મ આખરે બનાવવી તો કેવી રીતે બનાવવી?

2025ના પાંચ મહિના પૂરા થયા. બોલિવુડની એમાં સ્થિતિ કેવી રહી? જાન્યુઆરીમાં અગિયાર, ફેબ્રુઆરીમાં બાર, માર્ચમાં નવ, એપ્રિલમાં આઠ અને મેમાં અગિયાર ફિલ્મો આવી. કુલ પચાસ થઈ.

એમાંની આટલી ફિલ્મો તો સીધી ઓટીટીને ઘર બનાવી ગઈઃ ‘હિસાબ બરાબર’ (ઝીફાઇવ), ‘સ્વીટ ડ્રીમ્સ’ (ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર) ‘ધ સ્ટોરીટેલર’ (ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર), ‘મિસીસ’ (ઝીફાઇવ), ‘ધ મહેતા બોય્ઝ’ (પ્રાઇમ વિડિયો), ‘બોબી ઔર રિશી કી લવ સ્ટોરી’ (ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર), ‘ધૂમધામ’ (નેટફ્લિક્સ), ‘કૌશલજીઝ વર્સીસ કૌશલ’ (ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર), ‘દિલ દોસ્તી ઔર ડોગ્ઝ’  (જિયો હોટસ્ટાર), ‘નાદાનિયાં’ (નેટફ્લિક્સ), ‘બી હૅપી’ (પ્રાઇમ વિડિયો), ‘અચારી બા’  (જિયો હોટસ્ટાર), ‘છોરી ટુ’ (પ્રાઇમ વિડિયો), ‘લોગઆઉટ’ (ઝિફાઇવ), ‘જ્વેલ થીફ’ (નેટફ્લિક્સ) અને ‘કોસ્ટાવ’ (ઝીફાઇવ). કુલ 16 થઈ.

મુદ્દે, દર ત્રીજી ફ્રેશમફ્રેશ ફિલ્મની તો થિયેટરમાં રજૂઆત થઈ જ નહીં. રહી બાકીની બે તૃતિઆંશ ફિલ્મો. એમાંની 13 કે 14 એવી કે જેને થિયેટરમાં જઈને જોવાનો વિચાર દર્શક તો ઠીક, ફિલ્મ સાથે સંકળાયેલા લોકોના આપ્તજનોએ પણ ભૂલમાં જ કે વિવેકમાં જ કર્યો હશે. હવે રહી ગઈ વીસેક ફિલ્મો. એમાંની સુપર ડુપર હિટ એક જ, ‘છાવા’. ઠીકઠીક નફો રળનારી એક જ, ‘રેઇડ ટુ’. વખણાવા છતાં પર્યાપ્ત નહીં કમાઈ શકનારી ફિલ્મ એટલે ‘કેસરી ચેપ્ટર ટુ’ અને કંઈક અંશે, ‘ફતેહ’. બાકીની તમામ ફિલ્મો, સલમાનની હોય કે અક્ષયની કે જોન અબ્રાહમની કે હિમેશ રેશમિયાની, પાણીમાં બેસી ગઈ.