Sanjay V Shah - Author, Journalist
  • Home
  • Articles
    • Rankaar
    • Entertainment
    • Travel
    • Literature
    • Other
  • About
  • Contact
Home
Articles
    Rankaar
    Entertainment
    Travel
    Literature
    Other
About
Contact
Sanjay V Shah - Author, Journalist
  • Home
  • Articles
    • Rankaar
    • Entertainment
    • Travel
    • Literature
    • Other
  • About
  • Contact
Entertainment

દેશી ફિલ્મો, વિદેશી વટ

January 17, 2023 by egujarati No Comments

 

હિન્દી ફિલ્મો સામે દક્ષિણ ભારતથી ઊભા થયેલા પડકારથી હિન્દી ફિલ્મના ચાહકો ચિંતામાં છે. આપણે વાત કરીએ બોલિવુડના એક મજાના પાસાની. એ છે એની વૈશ્વિક લોકપ્રિયતા. એવા એવા દેશોમાં આપણી હિન્દી ફિલ્મો લોકોનાં દિલ પર રાજ કરે છે કે આપણને પણ થાય કે કયા બાત હૈ 

તમે ગંગુબાઈ કાઠિયાવાડી જોઈ? જોઈ જ હશે. ના જોઈ હોય તો થાઇલેન્ડના લોકોથી પ્રેરણા મેળવો. થાઇલેન્ડમાં આ ફિલ્મ નેટફ્લિક્સ પર રિલીઝ થયા પછી તરખાટ મચ્યો. કેવો તરખાટ? પચીસમી એપ્રિલે ફિલ્મ સ્ટ્રીમ થવા માંડી. પછીના અઠવાડિયે એણે ટોપ ટેન ફિલ્મોની યાદીમાં સાતમું સ્થાન મેળવી લીધું. વાત એટલેથી અટકી નહીં. પછી એ બની થાઇલેન્ડમાં નેટફ્લિક્સની નંબર વન ફિલ્મ. ત્યાં સોશિયલ મીડિયામાં પણ ફિલ્મે તરખાટ મચાવ્યો છે. એવો કે બસો કરોડ વિડિયોઝમાં ગંગુબાઈ હેશટેગનો ઉપયોગ થયો છે! ફિલ્મ સંબંધિત હજારો વિડિયો, રીલસ, મીમ્સ બન્યાં એ છોગામાં! આ લખાય છે ત્યારે સાત અઠવાડિયાં પછી પણ ગંગુબાઈ ટોપ ટેનની યાદીમાં સજ્જડપણે ચોંટેલી છે.

બોલિવુડની છેલ્લા થોડા સમયથી માઠી દશા બેઠી છે. પ્રોમિસિંગ (જયેશભાઈ જોરદાર) અને ખર્ચાળ (સમ્રાટ પૃથ્વીરાજ) ફિલ્મોનું દર્શકો (બોક્સ ઓફિસ પર) નિર્દયતાથી કાસળ કાઢી રહ્યા છે. આવા અપશુકનિયાળ સમયે સારી વાતથી ટાઢક વળે. એટલે વાત કરીએ બોલિવુડના વૈશ્વિક પ્રભાવની. હિન્દી ફિલ્મોનો અનેક દેશોમાં વિશાળ ચાહકવર્ગ છે. એવા દેશોની યાદીમાં થાઇલેન્ડ પણ સ્થાન જમાવી રહ્યું છે. એટલે વાત કરી ગંગુબાઈની. હવે વાત કરીએ અન્ય દેશોની.

રશિયામાં રાજ કપૂર બેહદ લોકપ્રિય એ જાણીતી વાત. અમેરિકામાં, બ્રિટનમાં, મિડલ ઇસ્ટમાં પણ આપણી (હિન્દી, દક્ષિણ ભારતીય) ફિલ્મો ખાસ્સી જોવાય છે એ સૌને ખબર છે. પાકિસ્તાન ભારતીય ફિલ્મો દર્શાવે તો ત્યાં બોલિવુડ ડંકો વગાડે છે એ પણ ખબર છે. મલેશિયા જેવા દેશોમાં મૂળ ભારતીય અથવા ત્યાં જઈ વસેલા ભારતીયોની સારી વસતિ, તેથી ત્યાં પણ આપણી ફિલ્મોની બોલબાલા છે. આપણે એવા દેશોની, સ્ટાર્સની, ફિલ્મોની વાત કરીએ જેને જાણીને મજા મજાની ફીલિંગથી હૈયું છલકાઈ જાય.

અફઘાનિસ્તાન: અફઘાનિસ્તાનમાં બોલિવુડની લોકપ્રિયતા કાબુલીવાલાના વખતથી. અમિતાભ બચ્ચન, શાહરુખ ખાન, એશ્વર્યા રાય, મિથુન ચક્રવર્તી સહિતનાં  સિતારાના જબ્બર ચાહકો છે અફઘાની. બિગ બી અને મિથુનની અન્યાય સામેના જંગની, 2000ની સાલ પહેલાંની અનેક ફિલ્મો ત્યાં અપાર લોકપ્રિય છે. આપણી જેમ ત્યાંની પ્રજા પણ અન્યાય, દમન, ભ્રષ્ટાચારથી ત્રસ્ત છે. મઝાર-એ-શરીફ, કાબુલ અને કંદહારમાં શૂટ થયેલી અમિતાભની ખુદા ગવાહ કાબુલનાં થિયેટર્સમાં દસ અઠવાડિયાં હાઉસ ફુલ હતી. આજે પણ એ ફિલ્મ ત્યાં સખત લોકપ્રિય છે. 24 ફેબ્રુઆરી 2018એ શ્રીદેવીનું આકસ્મિક અવસાન થયા પછી અસંખ્ય શોકસંદેશા અફઘાનિસ્તાનથી ઇન્ટરનેટ પર વહ્યા હતા. તાલિબાનના શાસનમાં સિચ્યુએશન બગડી એ બેડ લક છતાં અત્યારે પણ અફઘાનીઓ ચોરીછૂપીથી હિન્દી ફિલ્મો માણે છે. અરે હા, આપણા ઘણા સ્ટાર્સનાં મૂળ આ પાડોશી દેશમાં છે. સલમાન ખાન, સંજય અને ફિરોઝ ખાન, કાદર ખાન, સેલિના જેટલી અને બીજાં પણ.

Continue reading
Share:
Reading time: 1 min
Entertainment

ગઇકાલ અને આવતીકાલ વચ્ચે બોલિવુડની ચાલ

January 16, 2023 by egujarati No Comments

સુપરસ્ટાર્સની ફિલ્મો હારબંધ નિષ્ફળ જાય ત્યારે ચિંતા થવી સ્વાભાવિક છેઃ યે ક્યા હો રહા હૈ બોલિવુડ મેં? સાઉથની ફિલ્મો હિન્દી ફિલ્મોના દલ્લામાં ભાગ પડાવવા માંડી છે એ સ્પષ્ટ છે. સાથે, યુવા કલાકારોની નોખી ફિલ્મોએ પણ સુપરસ્ટાર્સની ફોર્મ્યુલા ફિલ્મો સામે પડકાર ફેંક્યો છે. કરીએ વાત સુપરસ્ટાર્સની અને નવા સિતારાઓની

તમે આ વાંચતા હશો ત્યારે કાર્તિક આર્યનની છેલ્લી ફિલ્મ ભૂલભૂલૈયા ટુ સુપર હિટ થઈને કદાચ સવાસોથી દોઢસો કરોડ રૂપિયાનું બૉક્સ ઑફિસ કલેક્શન નોંધાવી ચૂકી હશે. 2022માં બોલિવૂડની ૧૧ મોટી ફિલ્મો રિલીઝ થઈ છે. એમાંની રાધેશ્યામ દક્ષિણના અભિનેતા પ્રભાસવાળી અને ડબ્ડ હતી. 11 ફિલ્મોમાંથી ગંગુબાઈ કાઠિયાવાડી, ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ જ બૉક્સ ઑફિસ પર ભૂલભૂલૈયા કરતા સારું પરફોર્મન્સ ધરાવે છે. બેઉ ફિલ્મમાં બોલિવુડનો કોઈ સુપરસ્ટાર નહોતો. આલિયા ભટ્ટ અભિનેત્રી અને નવી પેઢીનું પ્રતિનિધિત્વ કરનારી. એટલે આપણે ગંગુબાઈને નહીં છેડીએ. મુદ્દો અભિનેતાઓનો લેવો છે. અક્ષય કુમારની બચ્ચન પાંડે ખરાબ રીતે પીટાઈ. રૂપિયા પોણાબસો કરોડના નિર્માણખર્ચ સામે કમાઈ અંડર ૭૦ કરોડ રૂપિયા. શાહિદ કપૂરની જર્સી બની આશરે રૂપિયા ૬૦ કરોડમાં અને કલેક્શન રૂપિયા ૩૦ કરોડથી ઓછું. અજય દેવગનની રનવે 34 બની આશરે ૭૦ કરોડમાં અને કલેક્શન ૫૦ કરોડથી ઓછું. નવી પેઢીના સ્ટાર ટાઇગર શ્રોફની હિરોપંતી ટુ બની આશરે ૭૫ કરોડમાં અને કલેક્શન માંડ ૩૫ કરોડ. સરવાળે માંધાતા સુપરસ્ટાર્સ 2022માં ધૂળ ચાટતા થયા છે.

સામે પક્ષે કાર્તિક આર્યન જેવા અભિનેતાની ફિલ્મે બૉક્સ ઑફિસ પર ઝંડો લહેરાવી દીધો. કાર્તિકને ઘણાએ ઓછો આંક્યો છે. 2011માં પ્યાર કા પંચનામા સાથે એણે પદાર્પણ કર્યું હતું. એક દાયકા પછી એ જસ્ટ અનધર એક્ટરમાંથી બેન્કેબલ સ્ટાર બન્યો છે. એ અલગ વાત કે ઓટીટી પર રિલીઝ થયેલી 2021ની એની ધમાકા ગાજી નહોતી. કાર્તિક એકલો નહીં, બીજા પણ ઊગતા સિતારા છે જે પ્રસ્થાપિત સુપરસ્ટાર્સને હંફાવવાની ક્ષમતા દર્શાવી રહ્યા છે. એમની વાત કરવી છે. પહેલાં જોકે વાત કરીએ બોલિવૂડના એ પાંચેક સુપરસ્ટાર્સની જેમણે દાયકાઓ સુધી દબદબો ટકાવી રાખ્યો. આગળ શું થશે એ સમય નક્કી કરે પણ આ સુપરસ્ટાર્સ અને સાથે શાહિદ કપૂર, એમની વાત કરીને પહોંચીએ ઊગતા સિતારાઓની દુનિયામાં.

આમિર, સલમાન અને શાહરુખ. ત્રણેયનો જન્મ 1965માં. બે આવ્યા ફિલ્મી પરિવારમાંથી અને શાહરુખ આવ્યો નવી દિલ્હીથી, વાયા ટેલિવિઝન સિરિયલ્સ, દિલ દરિયા, સર્કસ અને ફૌજી. શાહરુખે જેનું શૂટિંગ પહેલવહેલું શરૂ કર્યું એ ફિલ્મ હતી હેમા માલિની દિગ્દર્શિત દિલ આશના હૈ. એની પહેલી રિલીઝ થનારી ફિલ્મ હતી રાજ કંવર દિગ્દર્શિત દીવાના. સાંભળ્યું એવું પણ છે કે રિશી કપૂર અને દિવ્યા ભારતીને ચમકાવતી એ ફિલ્મ વિશે, જેણે એસઆરકેને પ્રસ્થાપિત કર્યો, ખુદ શાહરુખે રિલીઝ પહેલાં કહ્યું હતું કે નહીં ચાલે આ ફિલ્મ. પરિણામ? સાંભળ્યું છે કે એ ફિલ્મના મહેનતાણાપેટે મળનારી એક લાખ રૂપિયા જેવી રકમ પણ એને મળી નહોતી. અને ફિલ્મ રહી હતી સુપર હિટ.

આમિરે ઓરિજનલી પદાર્પણ કર્યું બાળકલાકાર તરીકે યાદોં કી બારાત અને મદહોશ ફિલ્મથી. પૂર્ણ અભિનેતા તરીકે એન્ટ્રી મારી હોલી અને ખાસ તો કયામત સે કયામત તકથી. સ્ટેટ લેવલ ટેનિસ પ્લેયર રહી ચૂકેલો આમિર યુવાવસ્થામાં ડૉક્ટર કે એન્જિનિયર બનવાનાં સપનાં જોતો. નિર્માતા પિતાની ઘણી ફિલ્મો પીટાયા પછી પરિવાર આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહ્યો હતો. આમિરની ઇચ્છા હતી એવી કારકિર્દીની જે નિયમિત અને નિશ્ચિત આવક આપે. નસીબે જોકે એના માટે અલગ ખેલ તય કર્યો અને…

સલમાન ખાને પૂરક અભિનેતા તરીકે કરિયર શરૂ કરી, બીવી હો તો ઐસી ફિલ્મથી, 1988માં. પછીના વરસે આવી મૈંને પ્યાર કિયા અને બસ, સલમાને પાછા વળીને જોયું નથી. બોલિવુડના લેખક સલીમ ખાનના આ દીકરાએ પિતા અને ભાઈઓ કરતાં અનેકગણી સફળતા મેળવી છે.

ફાઇટ માસ્ટર વીરુ દેવગણના દીકરા વિશાલ ઉર્ફે અજયનો જન્મ 1969માં દિલ્હીમાં. કુકુ કોહલી દિગ્દર્શિત 1991ની સુપર હિટ ફિલ્મ ફૂલ ઔર કાંટેથી એણે પદાર્પણ કર્યું. કિસ્મતે એને ખાસ્સો સાથ આપ્યો છે. કારકિર્દીની રફ્તારમાં સૌથી મોટું વિઘન રહ્યું એના નિર્માણની પહેલી ફિલ્મ રાજુની નિષ્ફળતા. એ ફિલ્મ પછી અજયે સ્ટ્રેટેજી બદલી અને એવી કે આજ સુધી એની સફળતા અકબંધ છે.

અક્ષય કુમાર ઉર્ફે રાજીવ હરિઓમ ભાટિયાનો જન્મ અમૃતસરમાં. ત્યાંથી દિલ્હી, મુંબઈ રહી એ ગયો બેંગકોક અને કલકત્તા. સ્પોર્ટ્સમાં ઊંડો રસ એટલે આર્મી ઓફિસર પિતાએ બેંગકોક મોકલ્યો હતો જ્યાં એ શીખ્યો માર્શલ આર્ટ્સ અને થાઈ બોક્સિંગ. ત્યાં એણે શેફ અને વેઇટર તરીકે કામ કર્યું. પછી, પિતાએ પૂછ્યું કે જીવનમાં શું કરવું છે તારે, તો અક્ષયે કહ્યું અભિનેતા. દરમિયાન, દિલ્હીમાં જવેરાતની કંપનીમાં એણે કામ કર્યું અને મુંબઈ આવીને માર્શલ આર્ટ્સના કોચ તરીકે પણ કામ કર્યું. ગુજરાતી સેલિબ્રિટી ફોટોગ્રાફર જયેશ શેઠને એણે 18 મહિના આસિસ્ટ કર્યા અને પોર્ટફોલિયો એમની પાસે તૈયાર કરાવ્યો. પછી બન્યો મોડેલ. એકવાર મોડેલિંગના અસાઇનમેન્ટ માટેની ફ્લાઇટ ચૂકી જતાં નિરાશ વદને અક્ષય પહોંચ્યો ફિલ્મ સ્ટુડિયોમાં. ત્યાં મળી જીવનની પહેલી ફિલ્મ, પ્રમોદ ચક્રવર્તીની દીદાર. રિલીઝ થનારી પહેલી ફિલ્મ જોકે સૌગંધ હતી. પહેલી મોટી સફળતા અપાવનારી ફિલ્મ હતી ખિલાડી.

બિગ સ્ટાર્સમાં છેલ્લે આવે શાહિદ કપૂર. 2003ની સફળ ફિલ્મ ઇશ્ક વિશ્કથી એનું લોન્ચિંગ થયું. એ પહેલાં શાહિદે અમુક ફિલ્મોમાં ડાન્સર (તાલમાં પણ) તરીકે અને મ્યુઝિક વિડિયોઝમાં પણ કામ કર્યું. ઉપરના તમામ સ્ટાર્સ કરતાં શાહિદની કરિયર થોડી વધુ પરીક્ષાભરી રહી એમ કહો તો ચાલે. 2006ની વિવાહ અને 2007ની જબ વી મેટ પછી એ થાળે પડતો ગયો. કબીર સિંઘ એની સૌથી હિટ ફિલ્મ છે.

આપણે અડધે પહોંચી ગયા. હવે વાત કરીએ એ યુવા સ્ટાર્સની જેઓ સુપરસ્ટાર્સ માટે પડકાર બની શકે છે. એની પહેલાં બે એવા સિતારા યાદ કરી લઈએ જેઓ આપણી વચ્ચે નથી રહ્યા. બાકી આ લેખમાં એમની પણ ચર્ચા થાત. એક સુશાંત સિંઘ રાજપુત અને બીજો ઇરફાન ખાન. વ્હોટ એક્ટર્સ!

તો, એ કયા યુવા સિતારા જેઓ એમના સિનિયર પ્રતિસ્પર્ધીઓ (શાહિદને બાદ કરતાં) માટે પડકાર બની શકે છે?

ચાર નામ સૌથી પ્રમુખ છે. આયુષ્માન ખુરાના, કાર્તિક આર્યન, રાજકુમાર રાવ અને, જિતેન્દ્ર કુમાર. સાથે એક ચર્ચા જુદી કેટેગરીના એક્ટર્સની પણ કરશું, જે સ્ટાર્સ થી પણ એમનાથી ઓછા પણ નથી. તે, પહેલા વાત ચાર યુવા સિતારાઓની.

આયુષ્માન ખુરાના

આયુષ્માનનું મૂળ નામ નિશાંત. ચંદીગઢના આ યુવા કલાકારે એક જમાનામાં અમોલ પાલેકર અને ફારુખ શેખે સર્જેલી આગવી ઇમેજ અને સ્ટાઇલ ઊભી કરી છે. ફિલ્મો પહેલાં એણે ઘણા પાપડ વણ્યા છે. પાંચેક વરસ ગંભીરપણે થિયેટર કર્યું છે. દિલ્હીમાં રેડિયો જોકી તરીકે જોબ, એમટીવીના શોઝમાં એન્કરિંગ, એમટીવી રોડીઝ સીઝન ટુમાં વિજેતાપદ, ઇન્ડયા’ઝ ગોટ ટેલેન્માં હોસ્ટિંગ, આઈપીએલની સીઝન થ્રીમાં એન્કરિંગ… કરતાં કરતાં આયુષ્માન 2012માં પહોંચ્યો વીકી ડોનરથી બોલિવુડ સુધી. એ સિંગર અને સંગીતકાર પણ ખરો. એના ગીત પાની દા રંગ…નો ઉલ્લેખ અહીં પૂરતો છે.

શરૂઆતમાં ઘણાને હતું કે આયુષ્માન હીરો મટિરિયલ નથી. બોલિવુડમાં આવું અસંખ્ય કલાકારો માટે કહેવાતું રહ્યું છે. છેલ્લે બોલે છે કામ, કરિયર ઘડવાની આવડત અને કિસ્મત. આયુષ્માન ત્રણેયમાં નસીબવંતો. કઈ ફિલ્મ સ્વીકારવી એ મામલે એનું શાણપણ ગજબનું છે. નૌટંકી સાલા, હવાઇઝાદા (ભલે નિષ્ફળ પણ હતી નોખા ટાઇપની), દમ લગા કે હઇશા, મેરી પ્યારી બિંદુ, બરેલી કી બરફી, શુભ મંગલ સાવધાન, અંધાધૂન, બધાઈ હો, આર્ટિકલ 15, ડ્રીમગર્લ, બાલા… વૈવિધ્યસભર અને રિયલિસ્ટિક પાત્રોથી આયુષ્માનને આગવી ઇમેજ બનાવી છે. 2015થી 2020 સુધી એણે નામમાત્રની નિષ્ફળતા જોઈ. છેલ્લે ગુલાબો સીતાબો અને ચંદીગઢ કરે આશિકી ભલે મોળી રહી પણ આયુષ્માન લાંબી ઇનિંગ્સ માટે સર્જાયો છે એ સિદ્ધ છે. એની લેટેસ્ટ ફિલ્મ અનેક પણ નોખી હશે. છે કે નહીં એ આ લેખ વાંચતી વખતે સૌ જાણી પણ ચૂક્યા હશે.

આયુષ્માન 37નો થયો. બોલિવુડમાં પોતાનું નામ ચિરંજીવ કરવા એની પાસે ખાસ્સાં વરસો છે. એનો ગ્રાફ કહે છે કે એ ભૂલો ઓછી કરશે. વિચારશીલ રીતે આગળ વધવાના મામલે એ નોખો તરી આવે છે. એ ચોકલેટી નથી, બોડી બિલ્ડર નથી કે નથી સુપર ડાન્સર પણ એ છે વિશિષ્ટ. પાત્રને એ જીવી શકે છે. લાઇમલાઇટમાં રહેવાના નામે એ આડેધડ કશું કરતો નથી એ એની ઠાવકાઈ છે. સરવાળે, આયુષ્માન આગળ જશે એવું અવશ્ય કહી શકાય.

કાર્તિક આર્યન

આયુષ્માન કરતાં કાર્તિક ઉંમરમાં પાંચ વરસ નાનો છે. મૂળે એ ગ્વાલિયરનો. માતાપિતા ડોક્ટર્સ. મુંબઈનો કૉલેજમાં એન્જિનિયરિંગનું ભણતાં એને મહત્વાકાંક્ષા થઈ એક્ટર બનવાની. તો, લેક્ચર્સ બન્ક કરી ઓડિશન આપવા જતો. ત્રણ વરસ ધક્કા ખાધા પછી છેવટે જ્ઞાન લાધ્યું હશે કે કર્યો એક્ટિંગ કોર્સ. આમાંનું કશું માતાપિતાને ખબર નહીં. 2011માં હજી એ થર્ડ યરમાં હતો કે પ્યાર કા પંચનામા ફિલ્મ મળી. સાથે શરૂ થઈ કરિયર, સફળતા સાથે. એ ફિલ્મ મેળવતાં, ઓડિશન આપીઆપીને એને છ મહિના લાગ્યા હતા. પૈસા તો હતા નહીં એટલે બારેક સ્ટ્રગલર્સ સાથે એ રહેતો અને એમના માટે જમાવાનું બનાવીને ખર્ચ કાઢતો.

માતાના આગ્રહથી કાર્તિકે પછીનાં બે વરસ ડિગ્રી મેળવવા પર ધ્યાન આપ્યુું. પછી એની આકાશ વાણી અને કાંચી ફિલ્મો. બેઉ પીટાઈ ગઈ. 2015ની પ્યાર કા પંચનામાની સિક્વલે એની ગાડી ગબડતી રાખી. કાર્તિકે એના પછી ધ્યાન ખેંચ્યું સોનુ કે ટિટ્ટુ કી સ્વીટીથી. બમ્પર સફળતા મેળવનારી એ ફિલ્મે એની કારકિર્દી આગળ વધારી. ભૂલભૂલૈયાની સફળતાથી કહી શકાય કે એ પોતાનું સ્થાન જમાવવા સજ્જ છે. બહુ જલદી એ ફ્રેડી અને શહઝાદા ફિલ્મોમાં દેખાશે.

કરણ જોહરની દોસ્તાના ટુ સ્વીકાર્યા પછી છોડી દેવાને કારણે કાર્તિક વચ્ચે ન્યુઝમાં હતો. બોલિવુડમાં આવું થતું રહે. કાર્તિકે અહીંથી ધ્યાન રાખવાનું છે કે ફિલ્મોની પસંદગી સારી કરે અને ધ્યાન આપે પરફોર્મન્સ પર. ફ્રેડી રોમાન્ટિક થ્રિલર છે અને શહઝાદા એક્શન ડ્રામા, જે રિમેક છે અલ્લુ અર્જુન અભિનિત સુપર હિટ તેલુગુ ફિલ્મ અલા વૈકુંઠપુરામુલુની. નવી સિતારાઓમાં અન્ડરડોગ ગણાતો રહેલો કાર્તિક સિરિયસલી લેવો જ પડે એવો સ્ટાર બની ચૂક્યો છે. બોલિવુડને ખપતા યંગ સ્ટાર્સના અવકાશને પૂરવામાં અને પોતાના નામે લાંબા ગાળાનું સ્ટારડમ અંકિત કરવામાં એને કામ આવશે એના નિર્ણયો અને નસીબ.

રાજકુમાર રાવ

આયુષ્માનનો હમઉમ્ર રાજકુમાર રાવ ઉર્ફે યાદવ મૂળ ગુરુગ્રામ એટલે ગુડગાંવનો. નવી પેઢીના સિતારાઓમાં એનું આગવું સ્થાન છે. એની પ્રયોગાત્મક તાકાત અને સરળતા નોંધપાત્ર છે. કિશોરવયે મનોજ બાજપાઈના અભિનયથી ઇમ્પ્રેસ થઈ એણે નિર્ણય લીધો અભિનેતા બનવાનો. સ્કૂલ અને કૉલેજ દરમિયાન એ નાટકો કરતો. દિલ્હીમાં ભણતાં ત્યાંના પ્રતિષ્ઠિત શ્રીરામ સેન્ટરના થિયેટર ગ્રુપ ક્ષિતિજ સાથે સંકળાયો. પછી, એક્ટિંગનો દ્રઢ નિર્ધાર હોવાથી એણે કોર્સ કર્યો પુણેની નામવંત ફિલ્મ એન્ડ ટેલિવિઝન ઇન્સ્ટિટિયૂટમાં. વળી ટીકવોન્ડોની તાલીમ પણ મેળવી છે.

2010ની રામગોપાલ વર્માની રણ નામની ફિલ્મમાં એણે ન્યુઝરીડરનો નાનકડો રોલ કર્યો. એ સમયે સ્ટુડિયો ટુ સ્ટુડિયો જઈને કામની તલાશ પણ કરતો. ત્યાં ખબર પડી કે દિબાકર બેનર્જી નવા કલાકારની તલાશમાં છે. રાજકુમાર એને મળ્યો અને મળી ફિલ્મ લવ સેક્સ ઔર ધોખા. એ ફિલ્મ નોખા પ્રકારની અને આદર્શ નામના રાજકુમારના પાત્રની સરાહના થઈ. પછીના વરસે આવેલી રાગિણી એમએમએસ એણે કમને સ્વીકારેલી. એ ફિલ્મે પણ નોંધપાત્ર સફળતા મેળવી. 2011ની શૈતાન માટે પણ વખાણ થયાં. પછી નામના કમાવી આપી ગેંગ્સ ઓફ વસેપુર પાર્ટ ટુ અને તલાશે, જેમાં નાના પાત્રમાં રાજકુમારે ઇમ્પેક્ટ સર્જી.

2013ની કાઇપો છે એની એક મોટી સફળ ફિલ્મ. પછી શહીદ, ક્વીન, સિટીલાઇટ્સ, ડોલી કી ડોલી, હમારી અધૂરી કહાની, અલીગઢ… અહીં સુધી ગાડી સડસડાટ ચાલી. અભિનેતા તરીકે પાત્રોને ન્યાય આપવા સખત મહેનત કરતા કલાકાર તરીકે એ પંકાવા માંડયો. 2017માં નિષ્ફળ ફિલ્મ બહેન હોગી તેરી આવી, જે સંપૂર્ણપણે કમર્શિયલ હતી. એનું સાટું વળ્યું બરેલી કી બરફીથી. પછી એને મોટી સફળતા નથી મળી છતાં, વેરીએશન્સ થકી એનું સ્થાન ટકેલું છે. એની છેલ્લી રિલીઝ બધાઈ દો પણ ખાસ સફળ નહીં. હવે પછીની ફિલ્મો છે હિટ (નામ છે ફિલ્મનું, જે રિમેક છે એ નામની જ તેલુગુ ફિલ્મની), ભીડ, મોનિકા ઓ માય ડાર્લિંગ અને મિસ્ટર એન્ડ મિસીસ માહી.

ન્યુમરોલોજિસ્ટ માની ભલામણે નામના સ્પેલિંગમાં એક્સ્ટ્રા એમ ઉમેરનારો આ કલાકાર પરિવારની બેઉ અટક રાવ અને યાદવનો ઉપયોગ કરે છે. ગયા નવેમ્બરમાં એણે પોતાની બારેક વર્ષની પ્રેમિકા, અભિનેત્રી પત્રલેખા સાથે લગ્ન કર્યાં. વિવાદોથી રાજકુમાર પણ અળગો રહે છે. બિનજરૂરી રીતે લાઇલાઇટમાં રહેવાનો પ્રયત્ન પણ કરતો નથી. એની ઇમેજ પોઝિટિવ છે. હમણાં ભલે એના નામના સિક્કા ના પડતા હોય, કારકિર્દિને સિરિયસલી લેતા આ કલાકારનું ભવિષ્ય ઉજળું જરૂર લાગે છે.

જિતેન્દ્ર કુમાર

આ કલાકારનું નામ સાંભળીને કદાચ ઘંટડી ના થાય કે એ કોણ, પણ એને જોઈને તરત ઓળખી લેશો. 2020ની શુભ મંગલ ઝ્યાદા સાવધાનમાં એણે આયુષ્માન સાથે પેરલલ લીડ કરતાં અમન ત્રિપાઠીનું પાત્ર ભજવ્યું. જિતેન્દ્રની ખરી ઓળખ અને નામના આભારી છે કોટા ફેક્ટરી અને પંચાયત જેવી વેબ સિરીઝને. નેટફ્લિક્સ પર 2020માં આવેલી ફિલ્મ ચમન બહાર પણ યાદ કરવી રહી.

જિતેન્દ્ર કુમાર ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સની ગિફ્ટ છે. આઈઆઈટી ખગડપુરમાં અભ્યાસ કરતાં કરતાં આ યુવાનને અભિનયનો શોખ જાગ્યો હતો. સિવિલ એન્જિનિયરિંગના કોર્સ સાથે જિતેન્દ્રએ નાટકોમાં કામ કર્યું. એમાં ભેટો થયો ધ વાઇરલ ફીવર એટલે કે ટીવીએફ તરીકે જાણીતા પ્રોડક્શન હાઉસના એક્ઝિક્યુટિવ ડિરેક્ટર બિશ્વપતિ સરકાર સાથે. સરકારે કહ્યું, “જોડાઈ જા, ટીવીએફમાં,” જિતેન્દ્ર માટે તો ભાવતું’તું ને વૈદ્યે બતાવ્યું થયું.

ત્યારે યુટ્યુબ પર આવતા ટીવીએફના શો, મુન્ના જઝ્બાતીઃ ધ ક્યુ-ટિયા ઇન્ટર્નમાં એણે વધુ પડતાં સંવેદનશીલ કોર્પોરેટ ઇન્ટર્નનું પાત્ર ભજવ્યું. વાઇરલ થનારા એ શોએ એની ઓળખ બનાવી. પછી ઘણા યુટ્યુબ શોઝમાં એણે કર્યા. 2008ની ફિલ્મ અ વેનસડેમાં ટેક્સી ડ્રાઇવરનું નાનકડું પાત્ર પણ ભજવ્યું. 2014માં શુરુઆત કા ઇન્ટરવલ તો 2019માં ગોન કેશ પણ કરી.

એની કરિયરને ધબકતી રાખી પરમાનન્ટ રૂમમેટ્સ અને કોટા ફેક્ટરી જેવી વેબ સિરીઝે. પરફેક્ટ ફેમિલી શો પંચાયતે પણ વધુ નામના અપાવી. બોલિવુડમાં હવે એને નામ અને કામ મળતાં થયાં છે. શુભ મંગલ ઝ્યાદા સાવધાને એને દર્શકોની સમીપ લાવી દીધો છે. એની આગામી ફિલ્મોમાં અત્યારે એક જ છે, એ પણ નેટફ્લિક્સ પર આવનારી લવ ગોલ્સ. જિતેન્દ્ર ખાસ્સો યંગ, જસ્ટ 29નો છે. એની સામે આખી દુનિયા પડી છે. બોલિવુડે એને તકો આપવી પડશે. આયુષ્માન અને રાજકુમારની જેમ એ પણ નેક્સ્ટ ડોર પર્સનાલિટી અને પાત્રને સહજ સાકાર કરવાની સમજણ ધરાવે છે.

આગામી સમયમાં કદાચ બોલિવુડ માટે સુપરસ્ટારડમથી સફળ થતા રહેવું આસાન નહીં હોય. કારણ દર્શક પાસે હવે દેશ આખાની ફિલ્મો જોવાનો વિકલ્પ છે. બાકી બચે એ પૂરું કરશે ઓટીટી. એટલે જ, સુપરસ્ટાર્સે પોતાને બદલવા પડશે. ત્યારે જઈને એમની આભા ટકી રહેશે.

હવે એવા કલાકારોની વાત પણ જે સ્ટાર્સ ના ગણાય તો પણ સ્ટાર્સથી ઓછા નથી. એવા કલાકારોમાં એક સમયે રાજપાય યાદવ આવતો, યાદ છે, જે સાઇડ કેરેક્ટર્સથી લીડ કરવા સુધી પહોંચી ગયો હતો? આજે પણ રાજપાલ પ્રવૃત્ત છે પણ એનું સ્થાન બદલાયું છે. એની સ્થાને જેઓ આજે ગાજી રહ્યા થે એવા પ્રતિભાવંત કલાકારોમાં આવે પંકજ ત્રિપાઠી, સંજય મિશ્રા, નવાઝુદ્દીન સિદ્દીકી વગેરે. બમન ઇરાન અને વિનય પાઠક પણ આ કક્ષાએ થપ્પો કરી આવ્યા છે.

નવાઝુદ્દીન સિદ્દીકી નેશનલ સ્કૂલ ઓફ ડ્રામાનો વિદ્યાર્થી અને બોલિવુડમાં છેક 1999ની સરફરોશથી આવી ચૂક્યો હતો. પછી શૂલ, જંગલ, મુન્નાભાઈ એમબીબીએસ, પીપલી લાઇવ… ઘણી ફિલ્મોમાં રોલ્સ કર્યા. 2011ની કહાની, 2012ની ગેંગ્સ ઓફ વસેપુર અને 2013ની તલાશથી એની કરિયર જામી. તલાશમાં તૈમુર લંગડાનું પાત્ર ભજવીને એણે દર્શકોને આભા કરી નાખ્યા હતા. વિવાદોમાં એ અટવાયો એના લીધે કરિયરને અમુક ઝટકા લાગ્યા છે. સરવાળે, એ આજે અગત્યના પાત્ર, વિલન (હીરોપંતી) અને લીડ રોલ એમ ત્રણેય શ્રેણીમાં બંધબેસે છે. નવાઝ માટે કહી શકાય કે એના જેવા કલાકારે માત્ર કામ પર ધ્યાન આપીને આગળ વધવું જોઈએ, એ હશે એમની પોતાની અને મનોરંજનની જીત.

પંકજ ત્રિપાઠી અને સંજય મિશ્રાને પણ ચહેરાથી સો પિછાણે છે. સંજય મિશ્રા પણ નેશનલ સ્કૂલ ઓફ ડ્રામાની દેન. એમણે અમિતાભ બચ્ચન સાથે એક એડ અને ચાણક્ય સિરિયલ કરી હતી. 1995ની શાહરુખને ચમકાવતી કેતન મહેતાની નિષ્ફળ ફિલ્મ ઓહ ડાર્લિંગ યે હૈ ઇન્ડિયા એમની પહેલી ફિલ્મ. આ કલાકારે મહેનતથી આગવું સ્થાન બનાવ્યું છે. મિશ્રા મહત્ત્વનાં પાત્રોમાં નિયમિત દેખાય છે. સાથે, બહુત હુઆ સમ્માન, અંગ્રેઝી મેં કહતે હૈ, કડવી હવા જેવી ફિલ્મોથી એમણે સાબિત કર્યું છે કે તેઓ મુખ્ય પાત્ર પણ ભજવી શકે છે.

પંકજ ત્રિપાઠીની કરિયર શરૂ થઈ હતી કન્નડ ફિલ્મથી. 2004ની અભિષેક બચ્ચન અને ભૂમિકા ચાવલાને ચમકાવતી રન એમની પહેલી હિન્દી ફિલ્મ જેમાં નામમાત્રનું પાત્ર હતું. નેશનલ સ્કૂલ ઓફ ડ્રામામાં તાલીમ મેળવનારા આ કલાકારે પણ ગેંગ્સ ઓફ વસેપુરથી સૌનું ધ્યાન ખેંચ્યું. શરૂઆતમાં નેગેટિવ રોલ્સ મળતા અને આજે મુખ્ય કે પેરેલલ પાત્રમાં પણ દેખાય છે. 2017ની ગુડગાંવ એમની મુખ્ય પાત્રવાળી પહેલી ફિલ્મ. મીમી ફિલ્મમાં હાલમાં એમણે સશક્ત પાત્ર ભજવ્યું. રણવીર સિંઘવાળી 83માં પણ માનસિંઘ અગત્યનું પાત્ર હતું. પંકજ ત્રિપાઠી અને સંજય મિશ્રા માટે કહી શકીએ કે દેર આયે, દુરસ્ત આયે, કારણ એમને ટેલેન્ટ અનુસાર કામ અને દામ સાથે નામ થોડાં મોડાં મળ્યાં છે.

આપણે ટાઇગર શ્રોફની ચર્ચા એટલે નથી કરી કે એણે ઓછા સમયમાં પોતાનું સ્થાન બનાવી લીધું છે. એટલું કહી શકાય કે એ ટિપિકલ બોલિવુડ ફિલ્મોના દમ પર આગળ વધવા કરતાં દમદાર ફિલ્મો અને પાત્રો મેલવવા પર ધ્યાન આપે એ ઇચ્છનીય છે.

2022માં અક્ષય કુમાર, શાહિદ કપૂર, અજય દેવગન, રણવીર સિંઘ, જોન અબ્રાહમ અને લેડી સ્ટાર કંગના રાણાવતે નિષ્ફળતા ચાખી લીધી છે. આ નિષ્ફળતા સાઉથની ડબ્ડ ફિલ્મોને મળેલી મહાસફળતા પછી પડતા પર પાટુ છે. એનાથી મુક્ત થવા બોલિવુડે પોતાની વાર્તાઓને, નિર્માણની રીતને, રજૂઆતને… ઘણી બાબતોને ઇમ્પ્રુવ કર્યે છુટકો છે. બાકી દર્શકદેવ રીઝાશે નહીં. એમની પાસે જોવા અને માણવા માટે ઘણા વિકલ્પ છે. ત્રણેય ખાન, અજય દેવગન, અક્ષય કુમાર વગેરેએ લાંબો સમય ટકીને અનરાધાર મેળવ્યું છે. આ મહાસિતારાઓ માટે હવે પરીક્ષા છે દર્શકોની બદલાતી અપેક્ષા સંતોષવાની. જોઈએ, જૂના મહારથીઓ અને નવા સિતારાઓ કેવીક રીતે આગળ લઈ જાય છે મનોરંજનની દુનિયાને…

(સ્વામી સહજાનંદ મેગેઝિનની કૉલમ ઇન્ટરવલમાં જૂન 2022 એ પ્રસિદ્ધ થયેલો લેખ)

Share:
Reading time: 1 min
Entertainment

ભાષાને શું વળગે ભૂર, જે બોક્સ ઑફિસે જીતે એ શૂર

January 14, 2023 by egujarati No Comments

 

વાત એ ન હોવી જોઈએ કે સાઉથની ફિલ્મોનો ડંકો વાગી રહ્યો છે. વાત એ હોવી જોઈએ કે બોલિવુડનો ઢોલ આગળ જતાં કેટલો બોદો થઈ શકે. ભવિષ્ય ચોખ્ખું છે. દેશમાં ફિલ્મોની મુખ્ય ભાષા હિન્દી રહેશે પણ, હાલના મુઠ્ઠીભર અને જળોની જેમ ઇન્ડસ્ટ્રીને વળગી રહેલા સર્જકોના હાથમાં એની કમાન રહેવાની નથી

કન્નડ ફિલ્મોનો સ્ટાર છે સુદીપ. થોડા દિવસ પહેલાં ભાઈએ બિનજરૂરી ટિપ્પણી કરી કે હિન્દી હવે આપણી રાષ્ટ્રીય ભાષા નથી રહી. અજય દેવગણે એના જવાબમાં સણસણતો સવાલ કર્યો, “અચ્છા?! તો તું તારી ફિલ્મોને હિન્દીમાં ડબ શાને કરે છે?”

આટલી અમથી બેઉની શાબ્દિક (કે ટ્વીટિક) આપલેમાં હિન્દી ભાષા નહીં, હિન્દી ફિલ્મો વર્સીસ દક્ષિણી ફિલ્મો વિશે ઘણું બધું કહેવાઈ ગયું. કારણ ગઈકાલ સુધી બોલિવુડની ફિલ્મોનો જે દબદબો દેશભરમાં હતો એના પર હવે રીતસર હાવી થઈ રહી છે દક્ષિણી ફિલ્મો. આંધ્ર પ્રદેશ, તામિલનાડુ, કર્ણાટક અને કેરળની ફિલ્મો વર્સીસ બોલિવુડની ફિલ્મોનો આવો મોરચો આ પહેલાં કદાચ ક્યારેય મંડાયો નહોતો. ઓવર ધ ટોપ એટલે ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ, મલ્ટીપ્લેક્સિસ, ઇન્ટરનેટ વેબસાઇટ્સ વગેરેએ હિન્દી ફિલ્મોની જાણીતી અને બોલિવુડ સ્ટાર્સની માનીતી મોનોપોલી પર કચકચાવીને હથોડો માર્યો છે. અને, ફિલ્મી ભાષામાં કહીએ તો, આ તો માત્ર શરૂઆત છે, પિક્ચર તો અભી બાકી હૈ…

વિગતે કરીએ વાત.

ભારતમાં ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીની શરૂઆત આ કળાના જન્મ પછી તરત અને ઝડપભેર થઈ. બહુભાષી હિંદુસ્તાનમાં ત્યારથી ફિલ્મોએ પાછા વળીને જોયું નથી. પરિણામે, સંખ્યાનો સવાલ છે ત્યાં સુધી વરસોથી આપણો દેશ વિશ્વમાં સૌથી વધુ ફિલ્મો બનાવતો દેશ છે. 2019માં (પછીનાં બે વરસ કોવિડે પાણી ફેરવ્યું એટલે એની વાત કરવી નથી) ભારતમાં બની 2,446 ફિલ્મો. પછીના ક્રમે આવે નાઇજિરિયા (1,599ફિલ્મો), પછી ચીન (874 ફિલ્મો), પછી જાપાન (689 ફિલ્મો), પછી છેક આવે અમેરિકા (660 ફિલ્મો).

સંખ્યા કરતાં નાણાં વધુ અગત્યના હોવાથી અમેરિકન ફિલ્મો વિશ્વ પર રાજ કરે છે. હોલિવુડે જ તો દુનિયાને શીખવ્યું છે કે ફિલ્મ ભલે ગમે તે ભાષામાં બને પણ એને ડબ કરીને ઘણી બધી ભાષામાં વેચી જાણો તો બોક્સ ઑફિસ ટંકશાળ બની શકે છે. ડબિંગને આપણે જે રીતે જાણીએ છીએ એનાથી જરા જુદો અને વિપરીત એનો ઇતિહાસ છે. એનો પ્રારંભિક વિકાસ પણ અમેરિકામાં નહોતો થયો. 1922થી 1943 સુધી ઇટાલી પર રાજ કરનારા બેનિતો મુસોલિનીના સમયમાં એ દેશમાં અને સમાંતરે સ્પેનમાં ડબિંગે કાઠું કાઢવાની શરૂઆત કરી હતી. મુસોલિની ફાસિસ્ટ શાસક હતો. એના રાજમાં ઇટાલીમાં રિલીઝ થનારી અમેરિકન ફિલ્મોનું ડબિંગ સિફત અને ગણતરી સાથે થતું. જ્યાં જ્યાં ઇટાલી અથવા મુસોલિનીનો નકારાત્મક ઉલ્લેખ આવે એને ડબિંગમાં બદલી નાખવામાં આવતો. વિદેશી શબ્દો ઇટાલિયન ભાષામાં ઘૂસણખોરી ના કરે એ માટે અસ્સલ દેશી શબ્દોનો ડબિંગમાં પ્રયોગ થતો.

નજીકના દેશ સ્પેનમાં, 1939થી સત્તા સંભાળનાર ફ્રાન્સિસ્કો ફ્રાન્કોએ પણ ડબિંગનો આવો જ કંઈક ઉપયોગ કર્યો. ડબિંગમાં ત્યાં મુખ્ય પ્રવાહની ભાષાને પ્રાધાન્ય અપાયું અને કેટલન, બાસ્ક, ગિલશન જેવી લઘુમતીની ભાષાઓને હાંસિયામાં ધકેલી દેવામાં આવતી. દેશના નાઝી ભૂતકાળનો ઉલ્લેખ પણ ફિલ્મોમાંથી ઉડાડી દેવામાં આવતો.

બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી ફિલ્મોના ડબિંગ પાછળનો એક આશય વિવિધ સરકારો પાસેથી ફિલ્મો માટે મળતી આર્થિક સહાય અંકે કરવાનો અને વિવિધ દેશના કલાકાર-કસબીઓને એકતાંતણે બાંધવાનો હતો.

Continue reading
Share:
Reading time: 1 min
Entertainment

વાત ફિલ્મની નથી, દેશની છે

January 14, 2023 by egujarati No Comments

એકસાથે આખા દેશને મૂર્ખ બનાવવો અઘરો છે. વિવેક રંજન અગ્નિહોત્રીની ફિલ્મે કાશ્મીર મુદ્દે એ દ્રષ્ટિકોણ આપણી સમક્ષ મૂક્યો છે જે અનેક બાબતો ઉજાગર કરે છે. આપણા સર્જકો આવી ફિલ્મો દેશના વિવિધ મુદ્દે બનાવે એ સારી વાત જ ગણાશે, કેમ કે પુસ્તકોની જેમ ફિલ્મો પણ ઇતિહાસના આલેખનમાં મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે.

એક ફિલ્મ આખા દેશને એકતાંતણે બાંધે અને રાજકારણીઓને વેરવિખેર કરી નાખે એવું ભાગ્યે જ બનતું હોય છે. ફિલ્મ છેવટે શું? મનોરંજનનું એક માધ્યમ. એની શી વિસાત કે એ બૌદ્ધિક સ્તરે ધરતીકંપ સર્જી શકે. તેમ છતાં, આ કાશ્મીર નામની ફિલ્મે અસાધારણ ચર્ચાને જન્મ આપ્યો છે. એના સર્જક વિવેક રંજન અગ્નિહોત્રીએ પોતે નહીં વિચાર્યું હોય કે એમની ફિલ્મ આ હદે ચર્ચામાં રહેતી ચીજ બનશે અને આ હદે બૉક્સ ઓફિસ પર વાવંટોળ સર્જશે. અક્ષય કુમારની ફિલ્મને કાચેકાચી ખાઈ જવી એ ખાવાનાં કામ નથી. તો, પ્રશ્ન થાય કે સામાન્ય ભારતીયોને આ ફિલ્મમાં એવું તે શું દેખાયું કે એમણે એને પોતીકી કરી? વરસોમાં એકાદવાર સિનેમાઘરમાં જઈને ફિલ્મ જોનારા નાકચઢ્યા લોકો પણ કેમ આ ફિલ્મ જોવા થિયેટર સુધી ખેંચાયા? પાઇરસીને પરમેશ્વર ગણનારા, પૈસા બચાવ માનસિકતાવાળા માણસો પણ કેમ પાઇરસી પડતી મૂકી પૈસા ખર્ચીને આ ફિલ્મ જોનારા થયા? કરીએ વાત.

સૌપ્રથમ ફિલ્મની થોડીઘણી અને ફાસ્ટ ફાસ્ટ સમીક્ષા. જેની રજૂઆતને આટલા બધા દિવસો થયા એ ફિલ્મની વિગતવાર સમીક્ષા અસ્થાને જ ગણાય.

ઇન્ટરવલ સુધી ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ એકદમ ચુસ્ત ફિલ્મ છે. ઇતિહાસ કે વાસ્તવિકતાની વાત ભૂલી જાવ, માત્ર દર્શકના માનસ પર પડતી એની અસર વિચારો તો ખરેખર એ જકડી રાખે છે. ભૂતકાળ અને વર્તમાન વચ્ચે સતત આવજા કરતી વાર્તા માંડવાની રીત ફિલ્મને માફક આવે છે. ઇન્ટરવલ પછી ફિલ્મ કંઈક અંશે મોળી પડવા છતાં પીટાઈ જતી નથી. યુવાનાયક કૃષ્ણા (દર્શન કુમાર)ને મળેલો કાશ્મીરના ઇતિહાસ અને તવારીખનો સંવાદ મધ્યાંતર પછીની નબળાઈઓ ઢાંકી દેવામાં પ્રમુખ કારણ બને છે. અગ્નિહોત્રી પાસે ફિલ્મને ક્યાં પૂરી કરવી એ વિશે સ્પષ્ટતા નહીં જ રહી હોય એટલે છેવટે પંડિતોની સામૂહિક હત્યા સાથે શ્રી પૂર્ણાય નમઃ થઈ જાય છે. અનુપમ ખેર ફિલ્મની જાન છે તો બ્રહ્મ દત્ત તરીકે મિથુન ચક્રવર્તી ઠીક રહે છે. શારદા પંડિત તરીકે ભાષા સુંબલી સચોટ અને દર્શન કુમાર કૃષ્ણા તરીકે પાત્રોચિત્ત છે. ટેક્નિકલી ફિલ્મમાં કશું નોંધનીય નથી. નબળું ઘણું છે. કદાચ આ બાબતો ફિલ્મની વિરુદ્ધ જવાની બદલે અને શક્તિ પુરવાર થઈ છે. કેવી રીતે, એની વાત કરવા સાથે આપણે આવીએ મૂળ મુદ્દા પર.

 

ફિલ્મ, ફરીવાર જણાવી દઈએ, મનોરંજનનું માધ્યમ છે. ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ મનોરંજનના દ્રષ્ટિકોણ કરતાં ઇતિહાસની અને રાષ્ટ્રપ્રેમની દ્રષ્ટિએ ઉપાડો લેનારી ફિલ્મ લેખાઈ રહી છે. વાત સદંતર સાચી કે ખોટી નથી. આ ફિલ્મ એટલે પણ સફળ થઈ છે કે એના હેતુમાં એ સાંગોપાંગ ઉત્તીર્ણ થાય છે. શિન્ડલર્સ લિસ્ટ, જેનો ઉલ્લેખ આ ફિલ્મની તરફેણ અને વિરુદ્ધમાં વાતો કરતી વખતે વારંવાર થાય છે એની જેમ આ ફિલ્મ પણ નર્યા મનોરંજન માટે નથી. શિન્ડલર્સ લિસ્ટ ડિસ્ટર્બ કરનારી હતી. ખૂબ લાંબી (195 મિનિટ) હતી અને 1982માં રજૂઆત પછી અપેક્ષા કરતાં ઓછી સફળ રહી હતી. ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ ટંકશાળ બની છે. હજી તો એ બૉક્સ ઓફિસ સિવાયનાં માધ્યમોમાં પણ નાણાંનું ઘોડાપૂર સર્જશે. ભારતીયો આ ફિલ્મને કેમ આટલી ચાહી રહ્યા છે?

એક, કાશ્મીર સૌના હૃદયને સ્પર્શતો મુદ્દો છે. આતંકવાદે (હિંદુ-મુસ્લિમ વચ્ચેના વૈમનસ્યએ નહીં) કાશ્મીરને દોજખ બનાવ્યું એના સાક્ષી કરોડો ભારતીયો છે. બાકી 1970ના દાયકા સુધી પણ ત્યારના યશ ચોપરાઝ શૂટિંગ માટે સ્વિત્ઝર્લેન્ડ નહીં, કાશ્મીર જ જતા હતા.

બે, આઝાદી વખતે શું થયું, ભારત અને કાશ્મીરનું વિલીનીકરણ કઈ રીતે થયું એ જવા દો. કાશ્મીરને કલમ 370 હેઠળ મળેલા વિશેષાધિકાર પણ સમજ્યા. અગત્યની વાત એ છે કે વિશેષાધિકાર સાથે કાશ્મીર ભારતનો અંતરંગ હિસ્સો રહ્યું છે. એને સળગાવવાનું કામ પાકિસ્તાન અને એની સાથે કુલડીમાં ગોળ ભાંગનારા અન્ય દેશોએ આતંકવાદ થકી કર્યું. અન્યથા, કાશ્મીર આટલી પીડાઓની ભૂમિ બનત નહીં.

ત્રણ, રાજકારણના પાપે ઘણી સચ્ચાઈઓ વિકૃત રૂપે લોકો સમક્ષ આવતી હોય છે. આ ફિલ્મ એ મુદ્દાને નથી 1990ના સમયકાળમાં વણદેખી કરતી કે નથી કરતી એના વર્તમાનમાં. લોકોને સચ્ચાઈ જાણવાનો અધિકાર છે. ઇતિહાસની દૃષ્ટિએ ફિલ્મ કેટલી સાચી કે ખોટી એ નક્કી થઈ શકે નહીં. પહેલીવાર એવું છે કે ઇતિહાસને પંડિતોના દૃષ્ટિકોણથી વત્તા, પીડાયેલા દરેક કાશ્મીરીના દૃષ્ટિકોણથી રજૂ કરવાનો પ્રયાસ થયો છે. ફિલ્મના પાયામાં પુસ્તકો સહિત સમાચાર અને લોકોની આપવીતીની વાતો છે. રાજકારણે કાશ્મીરનું ધનોતપનોત કાઢવામાં કસર રાખી નહોતી એ સચ્ચાઈ માત્ર કાશ્મીરને નહીં, આખા દેશ અને મોટાભાગની દુનિયાને પણ લાગુ પડે છે. ફિલ્મની સફળતામાં આ ગર્ભિત રોષ પણ કામ કરી ગયો છે.

ચાર, પંડિતો કાશ્મીરમાં બહુમતીમાં નહોતા. લઘુમતી સાથે ત્યાંની બહુમતી પ્રજાના નામે આતંકવાદે જે કાળો કેર વર્તાવ્યો એ માત્ર કાશ્મીરી પંડિતોને થયેલો અન્યાય નહોતો. એ દેશ અને માનવતાને થયેલો અન્યાય હતો. એ અન્યાયને ખાળવામાં રાજકારણ નાપાસ થયું હતું. પંડિતોને નિરાક્ષિતોના કેમ્પમાં ઘાલી દેનારા રાજકારણીઓ કેવા નકામા હશે એ વિચાર કંપારી કરાવનારો છે. બાંગલાદેશમાં થયેલા અન્યાય માટે ફોજ મોકલાય અને કાશ્મીરમાં થતા અન્યાય માટે કેમ્પ ઊભા કરાય, આ છે રાજકારણ.

પાંચ, 1990માં બગડેલી બાજી 2022 સુધી પૂરેપૂરી જીતી શકાઈ નથી એ આપણી રાષ્ટ્ર તરીકેની નિષ્ફળતા છે. એક ઘા ને બે કટકા જેને કરવા હોય એ કરી શકે છે. આપણે એ ઈંટનો જવાબ પથ્થરથી આપીને, ઇઝરાયલની જેમ, કરી શક્યા હોત. આપણે એવું કર્યું નથી. આપણે પંડિતોને મરવા દીધા. આપણે તેમને વિસ્થાપિત થવા દીધા. આપણે ત્રણ દાયકા પાણીમાં પધરાવી દીધા. એની વચ્ચે કાશ્મીરીઓની પીડાને દર્શાવવાના નામે બે-ચાર મોળી કે મસાલેદાર ફિલ્મો પણ આવી. એમાંથી એક પણ એવી નહોતી જેણે ઇતિહાસનો આટલો જબરદસ્ત આધાર લીધો. ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ એટલે જ અલગ તરી આવી અને વેપારમાં તરી પણ ગઈ.

હવે વાત કરીએ શા માટે આ ફિલ્મ દેશના ઇતિહાસની દૃષ્ટિએ અગત્યની થઈ શકે છે એની.

ભારતનાં નસીબ બહુ નબળાં છે કે એનો ઇતિહાસ પેઢી દર પેઢી અને સદી દર સદી વિદેશીઓનાં વિચાર, સમજણ અને ભારતને મૂલવવાની રીતથી નોંધાયો છે. આ લખનાર સ્કૂલમાં હ્યુ એન ત્સંગનો પાઠ ભણતો ત્યારે, મુગ્ધાવસ્થાના માર્યા, ખુશ થતો કે જુઓ, ચીનાએ પણ મારા દેશ વિશે લખવું પડે છે. આજે ખબર પડી કે મારા દેશ વિશે તો ચીનાઓએ, અંગ્રેજોએ, મુસ્લિમોએ, પર્શિયનોએ… બધાંએ થોકબંધ લખ્યું છે, સિવાય મારા પોતાના ભારતીઓએ. ભારતને સમજવામાં આપણે એટલે ઘણીવાર થાપ ખાઈ જઈએ છીએ. આપણી પાસે ધર્મગ્રંથો છે પણ સ્વદેશી ઇતિહાસગ્રંથોનો અભાવ છે. ભારતને સમજવા આપણે વિદેશીઓના ઓશિયાળા થવું પડે એ વાટકીમાં ડૂબી મરવા જેવું છે.

આપણે નવેસરથી ઇતિહાસ લખી શકતા નથી કેમ કે એવું કરવા માટે પણ આધાર તો અન્યોએ સર્જેલા ઇતિહાસનો લેવો પડશે. આપણે જોકે આપણી આંખ સામેથી પસાર થયેલા નજીકના સારા-નરસા સમયને તો બિલકુલ ભારતીયોની દૃષ્ટિથી સમજી, મૂલવી અને લખી શકીએ છીએ. એ બહુ જરૂરી કામ છે. આગામી પેઢીઓને ભારત કેવો દેશ છે એ ભારતીયોની બુદ્ધિ પ્રમાણે સમજાય એ માટે જરૂરી છે. પછી જે થવું હોય એ થાય પણ કાશ્મીર હોય કે દેશનો અન્ય કોઈ પણ મુદ્દો, દરેક મુદ્દા પર ફિલ્મથી માંડીને પુસ્તકો સુધી જે પણ સાહિત્ય સર્જાય એ સ્વદેશી સર્જકોનું હોય એ આપણી મોટી જીત ગણાશે.

વિવેક રંજન અગ્નિહોત્રી ઇતિહાસકાર નથી. તેઓ એક સામાન્ય ફિલ્મસર્જક છે. ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ પહેલાં એમને ભાગ્યે જ કોઈએ ગંભીરતાપૂર્વક ધ્યાનમાં લીધા હશે. આ ફિલ્મે વાત બદલી નાખી છે. કાશ્મીરની વરવી વાસ્તવિકતાઓની આટલી નજીક જનારી ફિલ્મ બનાવીને એમણે પોતાનું નામ તવારીખમાં નોંધાવી દીધું છે.

ઇતિહાસ લખાવો જ જોઈએ. ઇતિહાસ પડદે જીવંત થવો જ જોઈએ. જેમને આ ફિલ્મ સામે વાંધો હોય એમને પોતાના દ્રષ્ટિકોણથી કાશ્મીરની સમસ્યા પર ફિલ્મ બનાવતા કોઈ રોકતું નથી. બનાવો ફિલ્મ અને પછી દર્શકોને નક્કી કરવા દો કે વાતમાં કેટલું મોણ છે.

ભારત હિંદુઓનો દેશ કેમ મુસ્લિમોનો એવો સ્ટુપિડ પ્રશ્ન જેઓ કરતા હોય એમણે મોઢું બંધ કરી દેવું. ભારત એક ધર્મના લોકોનો દેશ સદીઓથી નથી. ધર્મ પરિવર્તને આ સ્થિતિ સર્જી એવો બકવાસ પણ નહીં જોઈએ. એવું આખી દુનિયામાં થતું રહ્યું છે અને થતું રહેવાનું છે. જોવાનું એ રહે છે કે બદલાતી તકદીર સાથે એક દેશ કેવી રીતે સંતુલન, સાયુજ્ય અને સમજણ રાખીને આગળ વધે છે. આઝાદી પછી પાકિસ્તાન માત્ર કાગળ પર ધર્મનિરપેક્ષ દેશ રહ્યો છે. બાંગ્લાદેશની સ્થિતિ પણ પોરસાવા જેવી નથી. ભારતમાં એ બેઉ દેશ કરતાં વધારે મુસ્લિમો છે. ભારતમાં દુનિયાના કોઈ પણ દેશ કરતાં વધારે મસ્જિદો છે. ભારત, ભારતીયો અને રાજકારણીઓ જો સમજદારી સાથે વર્તશે તો આ દેશ કોમી તકલીફોથી મુક્ત રહી શકશે. થાપ ખાઈ ગયા તો કોઈ પણ પ્રજાની બહુમતી પછી પણ છેવટે બધું રેવડી દાણાદાણ થશે.

કાશ્મીરની સમસ્યા મુસ્લિમ વર્સીસ પંડિતોની નહોતી. એ હતી ભારતીયો વિરુદ્ધ આતંકવાદીઓની. એ સમસ્યા હતી પાકિસ્તાનને પૂર્વ પાકિસ્તાન પછી ઉપડેલી અસહ્ય ચૂંકની. એ સમસ્યા હતી આપણી રાજકીય ઉદાસીનતાની. એ સમસ્યા હતી દૂધનું દૂધ અને પાણીનું પાણી નહીં કરવાની આપણી આદતની. આજે પણ એમાં ખાસ ફરક પડ્યો નથી. આજે પણ આપણે ઘણું સુધરવાનું બાકી છે. આજે પણ આપણે ઇતિહાસની મહત્તા સમજીને એને જાતે રચવાની આદત પાડવાની બાકી છે. વિદેશી મીડિયા જેવું ચીતરે એવું ભારત સૌ જાણે અને જુએ એ આપણા સ્વાતંત્ર્ય પર તરાપ અને લાંછન છે.

ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ વિશે ચર્ચા અને વિવાદો ભલે થાય. થવા જ જોઈએ. ફિલ્મ બનાવવાનો અધિકાર અગ્નિહોત્રીએ માણ્યો, એને જોઈને વખાણવાનો આનંદ પ્રજાએ માણ્યો. હવે દેશની બીજી સમસ્યાઓ પર પણ આવું થવા દો. એનાથી થશે એટલું કે આપણા પૉઇ્ન્ટ ઓફ વ્યુથી આપણે આપણા દેશને વધુ સમજતા થશું.

વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ એક જગ્યાએ કહ્યું છે કે ગાંધીજી જેવા આપણા મહાનાયક રાષ્ટ્રપિતાના જીવન આધારિત ફિલ્મ વિદેશી બનાવે કેવું? બિલકુલ, આ કામ સર્વોત્તમ રીતે કોઈક ભારતીયે કર્યું હોત તો વધુ સારું થાત. ખેર, હવે પછી આપણે આપણા રિચર્ડ એટનબરોઝની નજરે આપણા ઇતિહાસને પડદો જોઈએ એવી અપેક્ષા રાખો. બાકી મનોરંજન અને ઇતિહાસ બેઉ માટે વિદેશીઓના ઓશિયાળા થવું એ આપણા માટે શર્મનાક વાત હતી, છે અને રહેશે.

(સ્વામી સહજાનંદ મેગેઝિનની કૉલમ ઇન્ટરવલમાં માર્ચં 2022 એ પ્રસિદ્ધ  થયેલો લેખ)
Continue reading
Share:
Reading time: 1 min
Entertainment

ભારતીયતા ઓટીટીની આવતીકાલ છે

January 13, 2023 by egujarati No Comments

 

  • ભારતીય ભાષાઓ જ નહીં, ભાષાની બોલીઓ પણ વૈવિધ્યસભર છે. એક ટીવી શોમાં આવી બોલીઓને આવરી લેતું ઓટીટી પ્લેટફોર્મને ઝળક્યું અને એ સાથે પર સૌનું ધ્યાન એના પર ખેંચાયું.
  • ઓટીટી પર દૂરદર્શનનો પ્રભાવ પણ વધવાનો છે. યાદ રહે,  દેશના ખૂણેખૂણે પહોંચવાની દૂરદર્શન જેવી તાકાત હજી અનેક ઓટીટી પાસે નથી.

સ્ટેજ નામના ઓટીટી પ્લેટફોર્મ વિશે હજી હમણાં સુધી દેશના બહુમતી લોકો ખાસ જાણતા નહોતા. શાર્ક ટેન્કમાં એના રોકાણકારો આવ્યા એ સાથે ચારેકોર એની ચર્ચા થવા માંડી છે. શક્ય છે એના પછી આ ઓટીટી પ્લેટફોર્મને ડાઉનલોડ પણ અસંખ્ય લોકોએ કર્યું હશે. હાલમાં આ ઓટીટી હરિયાણવી અને રાજસ્થાની ભાષાના દર્શકોને મનોરંજન પીરસે છે. આગળ એનું લક્ષ્ય દેશની અન્ય ભાષા અને બોલીઓને આવરી લેવાનું છે. એક ટકા ઇક્વિટી માટે એક કરોડ રૃપિયા સ્ટેજને મળ્યા એ વાત બતાવે છે કે આ ક્ષેત્રનું ભવિષ્ય ખરેખર કેટલું ઉજળું હશે.

એટલે તો ઓટીટીની દુનિયામાં અનેક નવી બાબતો નિરંતર આકાર લઈ રહી છે. એક પછી એક નવું પ્લેટફોર્મ તો આવી જ રહ્યું છે, એમના કાર્યક્રમોની તરેહ પણ વર્તમાન પ્લેટફોર્મથી જુદી હોય એના પ્રયાસો પણ જારી છે. એવી અમુક આકાર લઈ રહેલી બાબતોની ચર્ચા કરીએ.

Continue reading
Share:
Reading time: 1 min
Page 3 of 11« First...«2345»10...Last »

About Me

image Hello. I am Sanjay V. Shah. I live in Mumbai, India. I am a journalist and an author since 1995. I have been associated with leading Gujarati and English publications since the very beginning of my career. Here, I will share my articles with you on varied subjects. Read, enjoy, and do leave your feedback. Thanks!

Socialize with me

Popular Posts

નાથદ્વારા બદલાઈ રહ્યું છે

November 20, 2022
વેલકમ 2023 આ વર્ષે ઓટીટી પર શું જોશો?

વેલકમ 2023 આ વર્ષે ઓટીટી પર શું જોશો?

January 6, 2023

Enjoying Coffee At Home

February 14, 2012

Categories

  • Decoration
  • Editor's choice
  • Entertainment
  • Front Page Slideshow
  • Interior design
  • Lifestyle
  • Travel
  • Uncategorized

Search

Recent Posts

ક્લાસિક ફિલ્મો ઓનલાઇન માણો

March 17, 2023
રમત જામી રમતગમતની

રમત જામી રમતગમતની

March 10, 2023
This error message is only visible to WordPress admins

Error: No feed found.

Please go to the Instagram Feed settings page to create a feed.

© 2022 copyright Sanjay V Shah // All rights reserved
Designed by Mangrol Multimedia Ltd.