૨૦૧૯ અને ૨૦૨૩ વચ્ચે એક અધ્યાય સમાપ્ત થયો છે. સાથે શરૂઆત થઈ છે નવા પૂરું વળતર આપે એવા શોઝ માટે સજાગ થયા છે અધ્યાયની. ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ પહેલાં પ્રસ્થાપિત થવા મરણિયા હતાં. હવે એ સૌ ખર્ચનું

મોટા પડદે મોટ્ટી નામના ધરાવતા સિતારાઓને ઓટીટી સાથે પણ આત્મીયતા છે. બોક્સ ઓફિસ કલેક્શનની ચિંતા વિના તેઓ ઘરપડદે કસબ દાખવી શકે છે. આ વરસે પણ અમુક ટોપ સ્ટાર્સે એના પર આગમન કર્યું છે અને આગળ પણ કરવાના છે

ફિલ્મોમાં દબદબાભર્યું સ્થાન ધરાવતા સિતારાઓને ઓટીટી શું કામ આકર્ષી રહ્યું છે? ઘણાં કારણોસર. ઓટીટીના કામમાં બોક્સ ઓફિસની જરાય ચિંતા કરવાની નથી હોતી. પૈસા પણ બહુ તગડા મળે. દર્શકોને સ્ટાર્સ ઘરપડદે આવે ત્યારે થોડી અલગ તાલાવેલી અને ઉત્કંઠા રહે છે. ફિલ્મોમાં જે અખતરા શક્ય નથી હોતા એ બધા ઓટીટી પર શક્ય થાય છે. પાત્ર અને વાર્તાપ્રવાહ બેઉમાં એ શક્ય છે. ફિલ્મો કરતાં ઓટીટી પર વાર્તા કહેવાની જુદી રીત હોવાથી પણ જુદા પ્રકારનો અનુભવ મેકર્સ, સ્ટાર્સ અને દર્શકોને મળે છે. આ બધાનો તાળો મેળવીએ કે સ્પષ્ટ થઈ જાય છે કે બિગ સ્ટાર્સ ઓટીટી પર આવતા રહેશે. જેઓ આવી ગયા છે તેઓ પાછા આવશે અને જેઓ નથી આવ્યા એ પણ આવવા ઝંખતા હશે.

ઓટીટી પર આગમન કરવાની લાંબી કતારમાં કરીના કપૂર પણ હતાં. એમનો હાલમાં જ નંબર લાગ્યો. સુજોય ઘોષની ફિલ્મ ‘જાને જાં’ હાલમાં જ નેટફ્લિક્સ પર આવી. ‘દૃશ્યમ્’ જેવી ગાજેલી ફિલ્મ અને સુજોય ઘોષને સ્ટાર મેકર બનાવનારી ફિલ્મ ‘કહાની’ જેવા તરેહની એ ફિલ્મ છે. જોકે ઘોષે ૨૦૦૩માં કરીઅરની શરૂઆત ‘ઝંકાર બીટ્સ’થી કરી હતી અને એ પણ મસ્ત અને સફળ ફિલ્મ હતી. વિદ્યા બાલન સાથેની ‘કહાની’ એમને વધુ ફળી, બસ એટલું જ. ‘જાને જાં’માં કરીનાના ભાગે મિસીસ ડિસોઝાનું પાત્ર આવ્યું છે. વાર્તા  કલીમપોંગમાં આકાર લે છે અને બહુધા માત્ર ત્રણ પાત્રો આસપાસ ફરે છે. બાકીનાં બે પાત્રોમાં ઓટીટી પર સ્ટાર્સ ગણાતા જયદીપ અહલાવત અને વિજય વર્મા છે. ત્રણેયનું કામ સરસ. ફિલ્મની ગતિ ધીમી અને કથાનક પણ એક મર્ડર આસપાસ ફરતું. કરીના માટે આ ફિલ્મ પરફેક્ટ ઓટીટી લાન્ચપેડ છે.

કરણ જોહરના પીઠબળ સાથે એક ફિલ્મ બની રહી છે, ‘અય વતન મેરે વતન’. એનું શૂટિંગ પતી ગયું છે. સારા અલી ખાન સાથે એમાં એલેક્સ ઓનેલ અને અભય વર્મા છે. ડિરેક્ટર કન્નન ઐયર છે. ફિલ્મની રિલીઝ આમ તો ઓગસ્ટ મહિનામાં નક્કી હતી. પછી ફિલ્મ પાછી ઠેલાઈ. સારા અલી ખાન બોલિવુડમાં આવી એને હજી માંડ પાંચેક વરસ થયાં. બધું મળીને એની દસેક ફિલ્મો આવી છે, જેમાંની ‘અતરંગી રે’ અને પહેલી ફિલ્મ ‘કેદારનાથ’ સૌથી નોંધપાત્ર હતી. સારાની કરીઅર ધીમી ગતિએ આગળ વધી રહી હોવા છતાં સ્ટાર્સની દીકરીના નાતે એનું ભવિષ્ય ઉજળું છે. ઓટીટી પરની પોતાની ફિલ્મમાં એના માટે બોક્સ ઓફિસના પ્રેશર વિના પોતાની ક્ષમતા સિદ્ધ કરવાનો સરસ મોકો છે.

ફિલ્મોમાં ભગવાન અને ભગવાનને સાંકળી લેતી ફિલ્મોની આપણે ત્યાં કમી નથી. રિદ્ધિસિદ્ધિના સ્વામી ગણેશજીને ફિલ્મોમાં ખાસ્સા પ્રેમથી સ્થાન મળતું રહ્યું છે. એવી અમુક ફિલ્મોની યાદી પ્રસ્તુત છે જેની સાથે વણાયેલો છે બાપાનો મહિમા 

ગણપતિબાપા આવી ગયા છે. ફિલ્મોમાં પણ એમણે અનેકવાર આગમન કર્યું છે. બોલિવુડે બાપાને ઘણીવાર, ઘણી રીતે ખમ્મા કરી છે. ઓટીટી પર બાપાની ફિલ્મો જોવાનો આનંદ માણવાનો આ પરફેક્ટ સમય છે. વાત કરીએ એવી ફિલ્મોની જેમાં ગણેશોત્સવનો તહેવાર આગવી રીતે ઉજવાયો હોય અને જેને માણી શકાય છે ઓટીટી પર.

અગ્નિપથ: ઓરિજિનલ’ અગ્નિપથ’ ૧૯૯૦માં આવી હતી. સુપર ડિરેક્ટર મુકુલ આનંદે ડિરેકટ કરેલી અમિતાભ બચ્ચનને ચમકાવતી ત્રણ યાદગાર ફિલ્મોમાં એક ‘અગ્નિપથ’ હતી. એની રિમેક ૨૦૧૨માં આવી જેના દિગ્દર્શક કરણ મલ્હોત્રા હતા. હૃતિક રોશન, સંજય દત્ત, પ્રિયંકા ચોપરા અને રિશી કપૂર એમાં મુખ્ય પાત્રોમાં હતાં. બેશક, અસલ ‘અગ્નિપથ’ એકદમ જબરદસ્ત હતી. રિમેક પણ બોક્સ ઓફિસ પર સફળ રહી હતી. બેઉની તુલના તો વિવેચનનો વિષય એટલે એ કરવાનું રહેવા દઇએ. રીમેકમાં હૃતિક રોશનના પાત્ર વિજય દીનાનાથ ચવ્હાણને બાપાની પૂજા કરતું દેખાડવામાં આવ્યું છે. મૂળ ફિલ્મમાં પણ ગણેશજીનો મહિમા હતો. એનું ‘ગણપતિ અપને ગાંવ ચલે’, ગીત આજે પણ લોકજીભે છે. એની જગ્યાએ રીમેકમાં ‘દેવા શ્રીગણેશા’ ગીત છે. ફિલ્મને માણવા પહોંચી જાવ નેટફ્લિક્સ કે એમેઝોન પ્રાઇમ પર. ઉપરાંત એપલ ટીવી, યુટયુબ કે ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ પર એ કિંમત ચૂકવીને જોઈ શકાય છે.

એબીસીડી: રેમો ડિસોઝાએ ડિરેકટ કરેલી આ ફિલ્મે, જેનું આખું નામ ‘એની બડી કેન ડાન્સ’ હતું, એણે રજૂઆત પછી સૌને ચકિત કરી દીધા હતા. એની પાસે કોઈને ખાસ અપેક્ષા નહોતી. પ્રભુ દેવા, ગણેશ આચાર્ય, કે. કે. મેનન અભિનિત આ ફિલ્મે રિલીઝ પછી તરખાટ મચાવ્યો હતો. ફિલ્મ સફળ હતી એ તો જાણે એક વાત, પણ એ અનેક રીતે હૃદયસ્પર્શી હતી એ એનાથી મોટી ખાસિયત. એના કલાઇમેક્સમાં આવતા નૃત્યમાં દુંદાળાદેવને સાંકળતું ગીત હતું, જેને કલાઇમેક્સને ચાર ચાંદ લગાડી દીધા હતા. ફિલ્મ નેટફ્લિક્સ પર જોઈ શકાય, અથવા નાણાં ચૂકવીને યુટયુબ કે ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ પર.

વાસ્તવ: સંજય દત્ત, નમ્રતા શિરોડકર, પરેશ રાવલ, સંજય નાર્વેકર, રીમા લાગુ, દીપક તિજોરી જેવાં કલાકારોવાળી આ ફિલ્મ એના સમયની એક સૌથી સફળ ફિલ્મ હતી. સંજય દત્તની વારંવાર ઉપર અને નીચે જતી કારકિર્દીમાં જે અમુક ફિલ્મોએ કાયમી છાપ છોડી એમાંની એક ‘વાસ્તવ’ છે. એના દિગ્દર્શક મહેશ માંજરેકર હતા. એમની શ્રે ફિલ્મોમાં નિથશકપણે એક આ ફિલ્મ છે. એમાં ગણપતિની આરતી ‘શેંદૂર લાલ ચઢાયો અચ્છા ગજમુખ કો’ હતી. આજે પણ એ આરતી સર્વત્ર વાગે છે. એક સામાન્ય યુવાન કેવી રીતે અંડરવર્લ્ડના ચક્કરમાં પડીને બદલાઈ જાય છે એની ‘વાસ્તવ’ની વાર્તા જકડી રાખનારી છે. ફિલ્મ એમેઝોન પ્રાઇમ અને યુટયુબ પર ઉપલબ્ધ છે.

ડોન: શાહરુખ ખાનની ‘ડોન’ એટલે એ નામની જ અમિતાભની ફિલ્મની રિમેક. એમાં બાપાની વિદાય વખતનું ગીત ‘મોરયા રે’ હતું. એકદમ ખર્ચાળ અને ભવ્ય રીતે એને શૂટ કરવામાં આવ્યું હતું. ૨૦૦૬ની ફરહાન અખ્તર દિગ્દશત ફિલ્મ આ ગીત માટે યાદ આવે એ સ્વાભાવિક છે. આ ફિલ્મ પણ નેટફ્લિક્સ, એમેઝોન પ્રાઇમ પર લવાજમ સાથે જોઈ  શકાય છે. અથવા એપલ ટીવી, યુટયુબ કે ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ પર એકવાર જોવાની કિંમત ચૂકવીને જોઈ શકાય છે.

સત્યા: રામ ગોપાલ વર્માને ટોચના ડિરેક્ટર તરીકે પ્રસ્થાપિત કરનારી આ ફિલ્મમાં ઊમલા માતોંડકર સાથે ચક્રવર્તી અને મનોજ બાજપાયી હતાં. હીરો ચક્રવર્તી હતા પણ ફિલ્મ બની ગઈ મનોજની. બાજપાયી આ ફિલ્મથી એક અજાણ્યા કલાકારમાંથી આશાસ્પદ સ્ટાર બન્યા હતા. મુંબઈના અંડરવર્લ્ડને સૌથી વાસ્તવિક રીતે દર્શાવનાર ફિલ્મોમાં ‘સત્યા’ની ગણના થાય છે. ફિલ્મના અંતમાં ગણેશચતુર્થી બેકડ્રોપ તરીકે છે. સોની લિવ, યુટયુબ કે એમેઝોન પ્રાઇમ પર ફિલ્મ જોઈ શકાય છે. છેક ૧૯૯૮ની હોવા છતાં ફિલ્મ ૨૦૨૩માં પણ એટલી જ મજાની લાગશે જાણે તરોતાજા હોય. શેફાલી શાહ એમાં સત્યાની પત્ની તરીકે, ગોવિંદ નામદેવ ભાઉ તરીકે તો સૌરભ શુકલા કલ્લુ મામા તરીકે એકદમ જામે છે. ‘સપને મેં મિલતી હૈ’, ‘ગોલી માર ભેજે મેં’ સહિતનાં ફિલ્મનાં ગીતો પણ કમાલ છે.

ગયા વખતે આપણે વાત કરી હતી રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર જીતનારી ફિલ્મોની અને એમને ઓટીટી પર ક્યાં માણી શકાય એની. આ વખતે એની થોડી વધુ ચર્ચા કરીએ. જાણીએ બીજી પણ એવી ફિલ્મો વિશે જેની સરાહના થઈ છે અને જે ઓટીટી પર જોઈ શકાય છે

દેશની ફિલ્મોને અપાતા રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારના મામલે એક વાત સારી છે. એમાં કોઈ એક ભાષાને પ્રાધાન્ય અપાતું નથી. તમામ ભાષાઓને એકસમાન ધોરણે મહત્ત્વ મળે છે. બીજું કે ખાનગી એવોર્ડ્સની તુલનામાં આ એવોર્ડ્સ વિશે ઓછા વિવાદો થાય છે. સરકારી સંચાલન હોવાથી કોઈ કહી શકે કે એમાં ઘાલમેલ થતી હશે, પણ વરસોની લાંબી યાદી જુઓ તો એ ખ્યાલ પણ આવે છે કે બહુધા આ એવોર્ડ્સ યોગ્ય ફિલ્મોને મળ્યા છે. ગયા વખતે આપણે ‘હેલ્લારો’, ‘મિર્ઝા ગાલિબ’, ‘દો આંખેં બારહ હાથ’, ‘અનુરાધા’, ‘શહર ઔર સપના’, ‘તીસરી કસમ’, ‘ભુવન શોમ’, ‘મૃગયા’ની વાત કરી હતી. આ ફિલ્મો આજે પણ દર્શકોના માનસપટ પર છે. એમાંની ઘણી આજે પણ માણવા જેવી છે. સમયના પ્રવાહમાં પણ એમની મનોરંજક કે સામાજિક સંદેશ આપવાની ગુણવત્તા ખાસ્સી ટકી રહી છે.

 આજે વાત કરીએ એવી બીજી થોડી ફિલ્મોની જેમણે રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર જીત્યા છે.

શ્વાસઃ ૨૦૦૩માં આવેલી આ મરાઠી ફિલ્મ જો ના જોઈ હોય તો અવશ્ય જોજો. એના ડિરેક્ટર અરુણ નલાવડે છે, જેઓ દિગ્દર્શક બન્યા તે પહેલાં મુંબઈની બેસ્ટ બસનું સંચાલન કરતા ઉપક્રમમાં નોકરી કરતા હતા. ‘શ્વાસ’ એમની પહેલી ફિલ્મ હતી અને અત્યંત સફળ હતી. ફિલ્મ બનાવવા પૈસા નહોતા છતાં એમણે સાહસ ખેડયું હતું. નિર્માણ માટે અનેક જણનો સાથ મેળવીને તેમણે પડદા પર સરસ વાર્તા  કહેવાનું સ્વપ્ન સાકાર કર્યું હતું. વાર્તા એવી છે કે એક દાદા પોતાના ગામથી દીકરાને મુંબઈ લાવે છે અને તેઓ પૌત્રની આંખનો ઇલાજ કરાવવા માગે છે. વાર્તા હૃદયસ્પર્શી છે અને મનોરંજક પણ. ફિલ્મ પ્રાઇમ વિડીયો પર ઉપલબ્ધ છે.

પેજ થ્રીઃ દિગ્દર્શક મધુર ભંડારકરનો સર્જનાત્મક સૂર્ય મધ્યાહને તપતો હતો ત્યારે, ૨૦૦૪માં, આવી હતી આ ફિલ્મ. આજે પણ એને માણો તો ખ્યાલ આવે કે એ કેટલી સરસ હતી. મુંબઈ આવેલી નવોદિત પત્રકાર માધવીને સેલિબ્રિટીઝના રિપોટગની જવાબદારી મળે પછી શું થાય એની વાર્તા છે. ફિલ્મની ટ્રીટમેન્ટથી લઈને કલાકારોનો અભિનય અને અન્ય પાસાં પણ દમદાર છે. સ્વાભાવિક છે કે કમશયલ ફિલ્મ હોવા છતાં એ રાષ્ટ્રીય એવોર્ડ જીતી તો એનાં કારણો છે. એને માણી શકો છો એમએક્સ પ્લેયર, પ્રાઇમ વિડિયો કે યુટયુબ પર.

બીજા કોઈ પણ એવોર્ડ્સ કરતાં નેશનલ એવોર્ડ્સ થોડા વધુ વિશ્વસનીય છે. હાલમાં આપણી ફિલ્મો માટે આ એવોર્ડ્સ જાહેર થયા છે. કયા ઓટીટી પ્લેટફોર્મ પર અગાઉની કઈ એવોર્ડ વિજેતા ફિલ્મ જોઈ શકાય એની વાત કરીએ…

૧૯૫૪માં ભારતમાં ફિલ્મોને રાષ્ટ્રીય એવોર્ડ્સ આપવાની શરૂઆત થઈ હતી. ભારત સરકારનું ડિરેક્ટોરેટ ઓફ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ્સ ૧૯૭૩થી એનું સંચાલન કરે છે. પહેલાં સંચાલન ઇન્ટરનેશનલ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ ઓફ ઇન્ડિયા અને ઇન્ડિયન પેનોરમા કરતું હતું.

ફિલ્મોના નેશનલ એવોર્ડ્સ માટે કેન્દ્ર સરકાર પેનલ રચે છે. દિલ્હીમાં એવોર્ડ એનાયત થાય છે રાષ્ટ્રપતિના હાથે. એમાં દેશની બધી ભાષામાં પાછલા વરસમાં બનેલી ફિલ્મો સામેલ કરવામાં આવે છે. ફીચર ફિલ્મો ઉપરાંત નોન-ફીચર ફિલ્મોને પણ સ્પર્ધામાં હોય છે. દર વરસે સોથી વધુ ફિલ્મો એવોર્ડ્સ માટે મેદાનમાં હોય છે. કઈ ફિલ્મો ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે એના નિયમો છે. એક નિયમ કે દિગ્દર્શક ભારતીય અને નિર્માણ પણ ભારતમાં થયું હોવું જોઈએ. પાછલા કેલેન્ડર વરસમાં જે ફિલ્મોએ સેન્સર બોર્ડનું પ્રમાણપત્ર મેળવ્યું હોય એ સામેલ થઈ શકે છે. લેખકો માટે પણ એમાં ઇનામ છે. વિજેતાને પ્રમાણપત્ર, મેડલ અને રોકડ ઇનામ આપવામાં આવે છે.

મનોરંજન સાથે ફિલ્મનું ભારતીય પરિપ્રેક્ષ્યમાં સામાજિક, રાષ્ટ્રીય મહત્ત્વ પણ ચકાસવામાં આવે છે. ફિલ્મ મનોરંજનના કે સામાજિક કે દેશપ્રેમના દ્રષ્ટિકોણથી વિજેતા થઈ શકે છે. ૧૯૫૩માં શ્રેષ્ઠ ફિલ્મનો પહેલો એવોર્ડ મરાઠી ફિલ્મ ‘શ્યામચી આઈ’ને એનાયત થયો હતો. હાલમાં જાહેર થનારા ૬૯મા એવોર્ડ્સમાં સન્માનની હકદાર તેલુગુ ફિલ્મ ‘પુષ્પાઃ ધ રાઇઝ’ થઈ છે. ૧૯૭૮માં એવોર્ડ જાહેર અપાયા નહોતા. જે ભાષાની ફિલ્મોએ સૌથી વધુ વખત આ એવોર્ડ જીત્યો છે એ હિન્દી નહીં, બંગાળી છે. બાવીસ વખત બંગાળી ફિલ્મોએ મેદાન માર્યું છે. સૌથી વધુ વખત શ્રેષ્ઠ દિગ્દર્શક થનારા સર્જક પણ બંગાળી સત્યજીત રાય છે. એમણે છ વખત આ સન્માન મેળવ્યું હતું. બંગાળી પછી સૌથી વધુ વખત શ્રેષ્ઠ ફીચર ફિલ્મનો એવોર્ડ જીતનારી ભાષા આ રહીઃ મલયાલમ (૧૩), હિન્દી (૧૨), કન્નડ (છ) મરાઠી (પાંચ), તામિલ (ત્રણ), અને બે-બે વખત સંસ્કૃત, આસામીઝ અને તેલુગુ. પહેલીવાર આ એવોર્ડ જીતનારી ગુજરાતી ફિલ્મ ૨૦૧૮ની ‘હેલ્લારો’ હતી. ૨૦૧૪માં મરાઠી ફિલ્મ ‘કોર્ટ’ વિજેતા હતી અને એ ગુજરાતી સહિતની ચાર ભાષામાં બની હતી. ૨૦૧૩માં આપણા સર્જક આનંદ ગાંધીની ‘શિપ ઓફ થિસિયસ’ને આ એવોર્ડ મળ્યો હતો. એ ફિલ્મ ઇંગ્લિશ અને હિન્દીમાં હતી. નેશનલ એવોર્ડ વિજેતા ફિલ્મો ઓનલાઇન જોવા ક્યાં પહોંચી જવું એની વાત બે ભાગમાં કરીશું.

હેલ્લારોઃ અભિષેક શાહ દિગ્દશત આ ફિલ્મ એમએક્સ પ્લેયર પર છે. ૧૯૭૫માં કચ્છના રણમાં એની વાર્તા આકાર લે છે. વરસાદવિહોણા ગામમાં, ભૂતકાળના એક શાપને લીધે સ્ત્રીઓના ગરબા રમવા પર પ્રતિબંધ છે. એવામાં પાણી ભરવા જતી ગામની મહિલાઓને નજર પડે છે એક પરદેશી ઢોલી. ‘હેલ્લારો’માં આપણા ઉત્કૃષ્ટ કલાકારોનો શંભુમેળો છે. એની અભિનેત્રીઓને ફિલ્મ માટે શ્રેષ્ઠ અભિનયનો એવોર્ડ પણ અપાયો હતો.

મિર્ઝા ગાલિબઃ ૧૯૫૪માં આ સન્માન મેળવનારી પહેલી હિન્દી ફિલ્મ આ હતી. એ ઉપલબ્ધ છે ઇરોસ નાઉ પર. ખાં સર્જક સોહરાબ મોદી નિર્માતા-દિગ્દર્શક હતા. ભારત ભૂષણ અને સુરૈયા જેવાં સુપર કલાકારોની ફિલ્મનાં ગીતો પણ અમર છે. સ્વાભાવિક છે વાત મિર્ઝા ગાલિબની હોય તો ગીતો અવ્વલ હોવાનાં જ. ‘દિલ એ નાદાં તુઝે હુઆ ક્યા હૈ’, ‘આહ કો ચાહિયે’, ‘નુક્તા ચીન હૈ’… માણવા પહોંચી જાવ ઓટીટી પર, માણો નોસ્ટાલજિક ફીલિંગ.