એક ડિરેક્ટર બેલડી અને એક પછી એક ઉત્તમ,સફળ વેબ સિરીઝની વણજાર. ફિલ્મી દુનિયામાં ઠીકઠીક નામ કમાયા પછી રાજ અને ડી. કે.એ ઓટીટી વિશ્વમાં એ માપદંડો સર્જ્યા છે જે ઘણાને મીઠી ઈર્ષ્યા કરાવે. એમની લેટેસ્ટ વેબ સિરીઝ ‘ફર્ઝી’એ કમાલની શરૂઆત કરી છે. એમની બીજી અમુક સિરીઝ પણ આવવાને છે. 

2013માં સૈફ અલી ખાનને ચમકાવતી એક ફિલ્મ નામે ‘ગો ગોવા ગોન’ આવી હતી. પોતાના સમયની એ જુદી ફિલ્મ હતી. ઘણાને ગમી અને ઘણાએ એને વખોડી. એક વાત નક્કી હતી કે એ રૂટિન ફિલ્મ નહોતી. એ ફિલ્મ સુધીમાં બે સોફ્ટવેર એન્જિનિયર ટર્ન્ડ ફિલ્મમેકર્સ, રાજ નિદિમોરુ અને ક્રિષ્ના ડી. કે.એ ફિલ્મજગતમાં એક દાયકો જોઈ લીધો હતો. અમેરિકામાં મસ્ત મજાની આવકવાળી નોકરી છોડીને તેઓ મુંબઈ આવ્યા હતા, મિશન સાથે કે ફિલ્મો બનાવવી છે. શરૂઆતમાં એમણે બચતને મુંબઈમાં ટકવાનો આર્થિક ટેકો બનાવીને કામ ચલાવ્યું. ‘ગો ગોવા ગોન’ સુધીમાં એમની બે ફિલ્મો, ‘99’ અને ‘શોર ઇન ધ સિટી’એ એટલું સાબિત કર્યું હતું કે એમનું ફિલ્મ ક્રાફ્ટ કંઈક હટ કે છે. ‘શોર ઇન ધ સિટી’નાં ખાસ્સાં વખાણ થયાં હતાં છતાં, સુપર સફળતાની રાજ અને ડીકેને પ્રતીક્ષા હતી.

હવે 2023માં આવો. બીજો એક દાયકો સૈફની પેલી ફિલ્મને થઈ ગયો છે. રાજ અને ડી. કે આજે સૌથી સફળતમ ડિરેક્ટર્સ તરીકે મોજ કરી રહ્યા છે. બોલિવુડ અને ઓટીટીના તમામ કલાકારોને એમની સાથે કામ કરવું છે. દિગ્ગજ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ એમને પોતાના કરવા તલસી રહ્યા છે. એ લડાઈમાં હાલપૂરતું નેટફ્લિક્સે જીત મેળવીને ડિરેક્ટર્સ બેલડી સાથે લાંબા ગાળાનો કરાર કરી લીધો છે. એમની લેટેસ્ટ સિરીઝ ‘ફર્ઝી’એ રિલીઝ પહેલાં જે હવા બનાવી એ અસ્થાને નથી રહી. સિરીઝ 10 ફેબ્રુઆરીએ આવી એ સાથે લોકચર્ચાનો વિષય બની અને સફળતાની ટ્રેક પર દોડી રહી છે. ‘મની હાઇસ્ટ’ અને ‘સ્કિવ્ડ ગેમ’ વિદેશી સિરીઝ છતાં આપણે ત્યાં ટૉક ઓફ ધ ટાઉન બની જબ્બર સફળ રહી. એવું જ કંઈક ‘ફર્ઝી’ના મામલે થશે એવા અત્યારે આસાર છે.

રાજ અને ડી. કે. એટલે સફળતા એવી અત્યારે વ્યાખ્યા બની છે એમ કહીએ તો અતિશયોક્તિ નથી. ઓટીટીમાં તેઓ ઓલમોસ્ટ નંબર વન મેકર્સ છે. એમની સફળતાનો પાયો નખાયો મનોજ બાજપાઈને ચમકાવતી 2019ની ‘ધ ફેમિલી મેન’ની સીઝન વનથી. એક અંડરકવર એજન્ટ કે કહો જાસૂસ કઈ રીતે પરિવારથી પોતાના વ્યવસાયની વાસ્તવિકતા છુપાવીને દેશ માટે જિંદગી દાવ પર લગાડીને ફરજ નિભાવે છે એની એમાં વાત હતી. ‘ધ ફેમિલી મેન’ ગુણવત્તા અને પરફોર્મન્સનું પરફેક્ટ કોમ્બિનેશન હતી. ઓરિજિનલ વાર્તા, જે રાજ અને ડી. કે.ની ખાસિયત છે, ધરાવતી સિરીઝ ખાસ્સી જોવાઈ અને લાંબો સમય ટોચ પર રહી. સીઝન ટુ પણ દમદાર હતી. પછી રાજ અને ડી. કે.ની ક્રિએટિવ ક્ષમતા વિશે કોઈને શંકા ના રહી.

શાહિદ કપૂર અને વિજય સેતુપતિ વગેરેને ચમકાવતી ‘ફર્ઝી’ના સર્જન પાછળ રસપ્રદ કિસ્સો છે. એમાં નિષ્ફળ કલાકાર આવકના ધાંધિયા વચ્ચે નકલી ચલણી નોટો છાપવા તરફ વળતો બતાવાયો છે. શરૂઆત જરૂરિયાત માટે કરી એ ધીમેધીમે લોભના વમળમાં અટવાતો જાય છે. વાર્તામાં પછી ગેન્ગસ્ટર અને પોલીસ જોડાય છે. પ્લોટને આઠેક વરસ પહેલાં રાજ અને ડી. કે.એ ફિલ્મ તરીકે ડિમોનિટાઇઝેશન પહેલાં વિચાર્યો હતો. એ વખતે એમણે શાહિદ કપૂરને પ્લોટ જણાવીને સાઇન કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. જોકે વાર્તા સવિસ્તર હતી. એને ફિલ્મ તરીકે ન્યાય આપવા વિશે મેકર્સમાં અવઢવ હતી.

પછી જે થયું એ સારા માટે. ‘ફર્ઝી’ના પ્લોટને ફિલ્મને બદલે સિરીઝ તરીકે વિકસાવવામાં આવ્યો. ઉપરાંત, મૂળ પ્લોટ વિચાર્યા પછી દેશમાં ખરેખર ડિમોનેટાઇઝેશન આવવાથી પ્લોટમાં ખાસ્સા સુધારા કરવામાં આવ્યા. સુધારા એટલા માટે કે ડિમોનેટાઇઝેશનથી નકલી ચલણી નોટોના દૂષણનો અંત આવવાની વાત હતી. જો નકલી નોટો રહે નહીં તો ‘ફર્ઝી’ બની શકે નહીં. એટલે નવેસરથી પ્લોટ ઘડાયો.

સોશિયલ મીડિયાની શરૂઆતથી લઈ આજ સુધીમાં અનેક પરિવર્તનો આવ્યાં છે. આ દુનિયામાં બધું બહુ મજેદાર છે અને વિસ્મયજનક પણ 

કલ્પના કરો કે તમે ટ્રેનમાં પ્રવાસ કરી રહ્યા છો. મેટ્રો, લોકલ, લાંબા અંતરની ટ્રેન… કોઈ પણ. સવાર, બપોર, સાંજ અને રાત… ગમે તે સમય છે. આસપાસ અનેક પ્રવાસીઓ છે. બાળક, યુવાન, વૃદ્ધ, ગરીબ, તવંગર… એમાંના મોટા ભાગના લોકોમાં એક વાત કોમન હશે. એ કઈ? બધાનું  મોબાઇલ કે લેપટોપ જેવા સાધનમાં ઊંધું ઘાલીને પ્રવૃત્ત રહેવું. એમાં મોબાઇલનો કે ગેજેટનો ઉપયોગ કરી નક્કર કામ કરનારા બહુ ઓછા હશે. એમાં સોશિયલ મીડિયાએ એમના પર થોપેલો સારો-ખરાબ માલ (ટેક્સ્ટ, ઇમેજ, વિડીયો વગેરે) વાપરવામાં વ્યસ્ત લોકો મહત્તમ હશે. એમાં પણ, જેમાં ઓછી મહેનત પડે એવા શોર્ટ્સ કે રીલ્સ જેવા ટૂંકા વિડીયો જોવામાં ગુલતાન લોકોની સંખ્યા તો સૌથી વધુ હશે.

હવે ટ્રેનમાંથી ઊતરો અને બસમાં ચડો. અથવા પાર્કમાં જઈને બેસો, લગ્નપ્રસંગમાં મહાલો અથવા ગમે ત્યાં જાવ પણ કલ્પના કરો. માણસનો પોતાની વાસ્તવિક (ખરા માણસો સાથે) સોશિયલાઇઝિંગ કરવાનો સ્વભાવ ડિજિટલ સોશિયલ મીડિયાએ છીનવી લીધો છે. એમાં પણ, લાંબા અને ટૂંકા વિડીયોએ લિટરલી દાટ વાળ્યો છે. એવો કે જીવનમાં કરવા જેવું જો કાંઈ બચ્યું છે તો એ છે વિડીયો બનાવવા અને જોવા.

વિડીયો સુધી પહોંચેલી સોશિયલ મીડિયાની પ્રગતિ કમાલ છે. એની તવારીખ સાથેના બોક્સમાં છે. ૨૦૧૩માં ટ્વિટરની સહયોગી કંપની વાઇન પર ટૂંકા વિડીયોની શરૂઆત થઈ હતી. એ વિડીયો છ સેકન્ડના હતા પણ ઇન્ટરેક્ટિવ નહોતા. એ નિષ્ફળ પ્રયાસે એટલું કર્યું કે સોશિયલ મીડિયામાં વિડીયો આવરવાના વિચારને રમતો કરી દીધો.

૨૦૧૬માં મ્યુઝિકલી આવ્યું. ૨૦૧૮માં દોઉયિન નામની ચીની કંપની સાથે ભેળવીને ટિકટોક સર્જવામાં આવ્યું. એમાં યુઝર્સને ૬૦ સેકન્ડના વિડીયો માટે સાઉન્ડ, એડિટિંગ, ક્રિએટિવિટીનો અવકાશ મળ્યો. એનાથી આવેલા આમૂલ પરિવર્તને સોશિયલ મીડિયાની ઓળખ, ઉપયોગિતા, એનો અતિરેક અને એની ઘૂસણખોરી બદલી નાખી. પરિણામ અને દુષ્પરિણામ આપણે જોઈ અને જીવી રહ્યા છીએ.

ટિકટોકે ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ, ટ્વિટર, યુટયુબ, સૌની નીંદર હરામ કરી નાખી. એમની પાસે પોતપોતાની રીતે શોર્ટ વિડીયો ફોરમેટમાં ઝંપલાવવા સિવાય વિકલ્પ રહ્યો નહીં. હવે એવી સિચ્યુએશન છે કે નાનું બચ્ચું શોર્ટ જોતાં જોતાં જમે છે અને દાંત વગરનાં ડોસીમા તડકે બેસે તો હાથમાં ધામક સાહિત્યની જગ્યાએ મોબાઇલ છે અને એમાં વિડીયો છે.

ભારતીય કલાકારો યુટયુબના માંધાતાઓ છે. ૨૦૨૨ના વિશ્વના ટોચના યુટયુબ આટસ્ટ્સની યાદીમાં અલકા યાજ્ઞિક નંબર વન છે. એમની સાથેના આપણા અન્ય કલાકારો જોડો તો વિશ્વના ટોપ ટેન યુટયુબ આર્ટિસ્ટમાં સાતેક એકલા ભારતીય છે. યુટયુબને કારકિર્દી માટે ધગશ ધરાવનારાઓએ આ માધ્યમની તાકાત સમજવાની છે

આ પણે ઓસ્કરમાં આપણા કોઈક ગીત કે ફિલ્મને રડયાખડયાં નોમિનેશન મળ્યે રાજીના રેડ થઈએ છીએ. એમ લાગે કે ઓહોહો, આ તો મોટી વાત થઈ. કારણ, ૩૩ કરોડથી થોડી વધુ વસતિ ધરાવતો દેશ અમેરિકા મનોરંજન જગત પર નાગચૂડ ધરાવે છે. મનોરંજનમાં શ્રે હોય એને ઓસ્કર, ગ્રેમી કે બાફ્ટા કે એવા કોઈ વિદેશી એવોર્ડ મળ્યે આપણે માનીએ કે આપણાં સર્જનો કે કલાકારો સર્વોત્તમ થયાં. કેમ જાણે આપણી ક્રિએટિવિટીને સન્માનવાના એના સિવાય કોઈ માપદંડ નથી. વાસ્તવિકતા અલગ છે. દુનિયાની વસતિમાં માત્ર પાંચ ટકા લોકોની ભાષા અંગ્રેજી છે. દુનિયામાં અમેરિકન માથાંઓ ૪.૧૨ ટકા માંડ છે. જોકે અમેરિકાએ સર્જેલાં યુટયુબ સહિતનાં વૈશ્વિક મનોરંજન પ્લેટફોર્મ્સ વારંવાર સાબિત કરે છે કે આ ક્ષેત્ર પર અંકલ સેમનું આધિપત્ય નથી. એક સાબિતી યુટયુબ થકી વિશ્વમાં સૌથી વધુ જેમને માણવામાં આવે છે એ કલાકારો છે.

દર વરસે એક યાદી બહાર પડે છે કે કયા કલાકારોએ યુટયુબમાં સૌથી વધુ વ્યુઝ અને સ્ટ્રીમિંગ મેળવ્યાં. યાદી રોચક અને પોરસ કરાવનારી હોય છે. એમાં એક વાત વારંવાર દેખાતી રહી છે કે ભારતીય આટસ્ટ અન્યોને પછાડીને ટોચનાં સ્થાન મેળવે છે. આ વરસે પણ નંબર વન કોઈ અમેરિકન નથી. નંબર વન તો આપણાં ગુજરાતણ અલકા યાજ્ઞિાક છે.

૫૬ વરસનાં પ્લેબેક સિંગર અલકા યાજ્ઞિાક ૨૦૨૨માં યુટયુબ પર જેમના વિડિયો સૌથી વધુ માણવામાં આવ્યા હોય એવાં સ્ટાર છે. કોલકાતા આકાશવાણી માટે ભજન ગાતાં એમણે નાની વયે કારકિર્દી શરૂ કરી હતી. મુંબઈ આવ્યા પછી, ‘લાવારિસ’ ફિલ્મના ગીત ‘મેરે આંગને મેં તુમ્હારા ક્યા કામ હૈ’, અને ત્યાર પછી વર્ષો બાદ ‘તેઝાબ’ના ગીત ‘એક દો તીન..’ પછી એમણે પાછાં વળીને જોવાનો વારો આવ્યો નથી. ૪૦ વરસની કારકિર્દીમાં એમણે ૮,૦૦૦થી વધુ ફિલ્મો અને કુલ ૪૦,૦૦૦ જેટલાં ગીતો વિવિધ ભાષામાં ગાયાં છે. થોકબંધ એવોર્ડ્સ એમના ખાતામાં બોલે છે. યુટયુબના સાપ્તાહિક ચાર્ટમાં તેઓ છેલ્લાં ૩૭૧ અઠવાડિયાંથી નંબર વન આટસ્ટ છે. આ જેવીતેવી સિદ્ધિ નથી, બોસ. દરરોજ એમના વિડિયો ૪૨ કરોડ કરોડ વખત જોવામાં આવે છે. યુટયુબ ઉપરાંત સ્પોટિફાઈ જેવાં અન્ય પ્લેટફોર્મ્સ પર પણ એમનો અને અન્ય ભારતીય આટસ્ટ્સનો દબદબો છે.

વાત માત્ર ૨૦૨૨ની નથી. ગયા વરસે યાજ્ઞિાકના વિડિયો ૧૫.૩ બિલિયન વખત માણવામાં આવ્યા હતા. એ પહેલાં, ૨૦૨૧માં આંકડો હતો ૧૭ બિલિયનનો. ૨૦૨૦માં હતો ૧૬.૬ બિલિયન. એક બિલિયન એટલે એક અબજ.

અલકાબહેનને સ્પર્ધા આપનારા આટસ્ટ પણ અમેરિકન નથી. એ છે બડ બની, અર્થાત્ બેનિતો એન્તોનિયો માટનેઝ ઓકાસિયો નામનો યુવાન કલાકાર. એનો દેશ પ્યુટો રિકો નાનકડો કેરેબિયન આઇલેન્ડ છે. વસતિ માંડ તેંત્રીસ લાખ છે. ૨૦૨૨માં આ કલાકારના વિડિયો ૧૪.૭ બિલિયન વખત યુટયુબ પર માણવામાં આવ્યા. ઝાઝું કરીને સ્પેનિશમાં ગાતા આ કલાકારનું એક આલબમ ૨૦૨૦માં આવ્યું હતું. એ હતું ‘એલ અલ્ટિમો ટૂર દેલ મુન્ડો.’ અમેરિકામાં લાંબા સમય સુધી નંબર વન આલબમ બનનારું પહેલવહેલું સ્પેનિશ આલબમ બનવાનો જશ એ ખાટી ગયું હતું. એ સિદ્ધિનું પુનરાવર્તન પછીના એમના આલબમમાં થયું, જે હતું ‘અન વેરાનો સિન તી.’ ગ્રેમી એવોર્ડમાં પણ નોમિનેશન મેળવનારું એ પહેલું સ્પેનિશ આલબમ રહ્યું.

ઇન્ડિયન યુટયુબ સુપરસ્ટાર્સની વાર્તા અલકા યાજ્ઞિાક પર અટકતી નથી. નંબર ટુ પર ભલે બડ બની હોય, એ પછી વળી યાદી પર આપણા કલાકારોનું વર્ચસ્વ છે. સ્વાભાવિક કારણ છે કે વિશ્વમાં યુટયુબ વાપરનાર દર ચોથી વ્યક્તિ ભારતની છે. એમાં એશિયા ઉમેરો (મતલબ જ્યાં આપણી ભાષા, ફિલ્મો, કલાકારોને લોકો આળખે, માણે છે) તો યુટયુબના ૪૫ ટકા યુઝર્સ એશિયન છે.  યુરોપ-અમેરિકા-આફ્રિકા-ઓસ્ટ્રેલિયામાં વસતા ભારતીયો લટકામાં.

યુટયુબના વૈશ્વિક ટોપ ચાર્ટમાં ઉદિત નારાયણ, અરિજિત સિંઘ અને કુમાર સાનું પણ સતત ઝળકી રહ્યા છે. ત્રણેય સિંગર્સ સતત ટોપ ફાઇવમાં સ્થાન ધરાવી રહ્યા છે. યાદીમાં કેસરીલાલ યાદવ, લતા મંગેશકર, શિલ્પી રાજ, પવન સિંઘ અને શ્રેયા ઘોષાલને ઉમેરો તો લાંબા સમયથી એક વાત પાકી છે: વૈશ્વિક યુટયુબ ચાર્ટ્સ પર ભારતીયો અજેય છે. ટોચના દસ યુટયુબ કલાકારોમાં બહુધા સાતેક ભારતીય હોય છે.

ભારતીય સંગીત અને મનોરંજનનાં સર્જનો આપણી અફાટ વસતિને લીધે લોકપ્રિય છે. આપણો ભાષાવૈભવ આપણાં સર્જનોને અન્ય દેશોની પ્રજાને આકર્ષવાનું સાધન બને છે. યુટયુબ પર જેઓ આગળ વધવા ઇચ્છતા હોય એમણે પ્લેટફોર્મની પહોંચ અને તાકાત સમજીને નક્કર કરવું બહેતર રહેશે. અલકા યાજ્ઞિાક જેવી સફળતા ના મળે તો વાંધો નહીં. એમની પાસે દાયકાઓનો અનુભવ અને કાર્યો છે, પણ નવા કલાકારો પણ પોતાના ભાગના ચાહકો અવશ્ય મેળવી શકે છે. કામ કરતે રહો, આગે બઢતે રહો.

બડ બનીની જેમ વિશ્વમાં યુટયુબ પર લોકહૃદય જીતનારું એક બન્ડ બીટીએસ છે. એ સાઉથ કોરિયાનું છે. આ બન્ડ બંગ્તન બોય્ઝ તરીકે પણ ઓળખાય છે. સાતેક યુવાનોનું આ બન્ડ જાતે ગીતો લખે અને સંગીતબદ્ધ કરે છે. સરળ હિપહોપ ગુ્રપમાંથી ધીમેધીમે વિકસિત થઈને આ બન્ડે આખી દુનિયાને ઘેલું લગાડયું છે.

અલકા યાજ્ઞિકે જેમને મહાત આપી છે એવા ગ્લોબલ યુટયુબ સ્ટાર્સમાં બીટીએસ સાથે શકિરા, ટેલર સ્વિફ્ટ વગેરે સામેલ છે. ટોપ ટેનમાં સ્થાન મેળવનાર એક નામ બ્લેકપિન્ક છે. એ પણ સાઉથ કોરિયન સિંગર્સ ગુ્રપ છે. એમાં ચાર કન્યાઓ છે.

યુટયુબ પર અત્યારે 853 કરોડ વિડિયોઝ છે અને એમાં દર મિનિટે નવા પાંચસો મિનિટના વિડિયો અપલોડ થયે રાખે છે. શું તમે જાણો છો કે બીજાં ત્રણેક ડઝન પ્લેટફોર્મ્સ એવાં છે જે યુટયુબની જેમ વિડિયોના ખજાના ધરાવે છે?    

ઓટીટીની વાત આવે કે સૌ મોબાઇલ એપ્લિકેશન્સ અને પછી યુટયુબનું અનુમાન સૌથી વધુ લગાડે. ઓટીટી શબ્દ એનો પર્યાયવાચી શબ્દ બન્યો છે. યુટયુબની પ્રચંડ તાકાતને કારણે એવું થયું છે કે એના જેવા અને એનાથી અલગ ઓપરેટ થતાં અન્ય પ્લેટફોર્મ્સ હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયાં છે. વાસ્તવિકતા એ છે કે ઇન્ટરનેટ પર બીજા વિકલ્પો પણ છે જે સૂંડલામોઢે મનોરંજન પીરસે છે. અમુક બેહદ રસપ્રદ છે. લેટ્સ ચેક.

ઇન્ટરનેટ આર્કાઇવ: મનોરંજન, જ્ઞાન, સાહિત્ય, સોફ્ટવેર સહિત અનેક બાબતોના પિપાસુઓ માટે આ એક સર્વોત્તમ સાઇટ છે. એમાં અકલ્પનીય ખજાનો છે. એમાં વિડિયો પણ અસંખ્ય છે. જે ઇન્ટરનેટ યુઝર્સ ક્યારેય જાણ્યે-અજાણ્યે આ વેબસાઇટ પર હોય તો પણ કદાચ તેમને એની ખરી ઉપયોગિતા ખબર ના હોય એ શક્ય છે. આ અમેરિકન કંપનીનો મૂળ મંત્ર છે, સહુ માટે જ્ઞાાન.

સંખ્યામાં જાણીએ તો ૨૦૨૩ની શરૂઆતમાં આ સાઇટ પર ૩.૬ કરોડ પુસ્તકો, ૧.૧૬ કરોડ ફિલ્મો, વિડિયો, ટીવી શોઝ અને ક્લિપ્સ, ૯.૫ લાખ સોફ્ટવેર, દોઢ કરોડ ઓડિયો ફાઇલ્સ… બીજું ઘણુ હતું. સાઇટ પર કોઈ પણ વ્યક્તિ મટિરિયલ અપલોડ અને ડાઉનલોડ કરી શકે છે એ એનો મોટો પ્લસ પોઇન્ટ છે.

ઇન્ટરનેટ આર્કાઇવ ખરા અર્થમાં અન્ય પ્લેટફોર્મ્સથી અલગ છે. એમાં અવેલેબલ ઘણી ફિલ્મો, ઘણાં ગીતો, શોઝ વગેરે કદાચ અન્યત્ર નથી અથવા બીજે એને શોધતા નાકે દમ આવી શકે. ઉદાહરણ લઈએ. ખાસ કરીને કોપીરાઇટ ફ્રી મટિરિયલ્સ. જે ફિલ્મો, ગીતો, પુસ્તકો પરથી નિશ્ચિત વરસો પસાર થયે કોપીરાઇટનો નિયમ નીકળી જાય (મતલબ એ કોઈ પણ કાયદાકીય લપછપ વિના સૌની માલિકીનાં થઈ જાય) એ આ સાઇટ પર મહત્તમ મળે છે. દરેકની ગુણવત્તા પણ શ્રેતમ હોય છે. ઓનલાઇન જોવાની ઝંઝટ પણ નહીં. જે ચાહે એ વ્યક્તિ મનગમતું મટિરિયલ ડાઉનલોડ કરી શકે. ચાર્લી ચેપ્લિનની કોપીરાઇટ ફ્રી ફિલ્મો, દાખલા તરીકે, જોવાની ઇચ્છા હોય તો આ સાઇટ પર સર્ચ કરો. મળે એ બધી ફિલ્મો ડાઉનલોડ કરો અને મનચાહે ત્યારે અને તેટલીવાર જુઓ. અલભ્ય અને અપ્રાપ્ય એવા મનોરંજક ઓપશન્સ માટે ઇન્ટરનેટ આર્કાઇવ બેજોડ છે.

સાઇટ વાપરવી આસાન છે. એમાં સીધું સ્ટ્રીમિંગ નથી. સાઇટ પર સર્ચ કરીને અપેક્ષિત વસ્તુ ડાઉનલોડ કરી લેવાની. ડાઉનલોડ માટે ગુણવત્તા, ફોરમેટ, સાઇઝના વિકલ્પો હોય તપાસી યોગ્ય તે ડાઉનલોડ કરી શકાય. બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટના સમયના શ્રે મનોરંજક વિકલ્પો માટે આ કદાચ સૌથી ભરોસાપાત્ર પ્લેટફોર્મ છે.

વિમિયોઃ અમેરિકાની આ કંપની, આવી જ બીજી એક કંપની સાથે મળીને, યુટયુબનો પર્યાય છે. એના વપરાશકર્તાની સંખ્યા બાવીસ કરોડ છે. સબસ્ક્રાઇબર્સ ૧૬ કરોડ છે. એનાં સીઈઓ અંજલિ સુદ નામનાં ભારતીય મૂળનાં અમેરિકન બિઝનેસવુમન છે. માત્ર ૩૯ વરસની વયે તેઓ વિશ્વની એક અગત્યની વિડિયો સ્ટ્રીમિંગ કંપની સંભાળી રહ્યાં છે.

વિમિયોની તુલના યુટયુબથી કરો તો કદાચ એની ખાસ વિસાત કાંઈ નથી. બન્નેની તાકાતમાં આભ-જમીનનો ફેર છે. છતાં, વિમિયોના પોતાના પ્લસ પોઇન્ટ્સ છે. વિમિયો કોર્પોરેટ વિશ્વ વધુ વાપરે છે. એનું ફ્રી સબસ્ક્રિપ્શન યુઝરને અઠવાડિયે માત્ર ૫૦૦ એમબી વિડિયો અપલોડ કરવા દે છે. યુટયુબમાં આવી લિમિટ નથી. એડવાન્સ્ડ સપોર્ટના મામલે વિમિયો યુટયુબ કરતાં વધુ ફેસિલિટીઝ ધરાવે છે. યુટયુબમાં વિડિયો પહેલાં, વચ્ચે અને અંતમાં પણ ઢગલો એડ આવી શકે છે. વિમિયોમાં એડ નથી. દર્શક સીધો અને અસ્ખલિત વિડિયો માણી શકે છે. યુટયુબની વિડિયો પ્રાઇવસી અથવા ચુનંદા લોકોને જ વિડિયો જોવા દેવાની કરતાં વિમિયો આગળ છે. વિમિયોના વિડિયોને માત્ર ચોક્કસ વેબસાઇટ પર જોઈ શકાય એ રીતે સેટ કરી શકાય છે. યુટયુબમાં એ પોસિબલ નથી. ઓડિયો-વિડિયો ક્વોલિટીના મામલે પણ વિમિયો આગળ છે. યુટયુબ અને વિમિયો બેઉમાં અપલોડ કરેલો એક જ વિડિયો જુઓ તો ખ્યાલ આવશે કે વિમિયોમાં એના સ્ટ્રીમિંગની ક્વોલિટી બહેતર છે.

યુટયુબમાં અપલોડ થયા પછી વિડિયોમાં એડિચિંગ કે ચેન્જ શક્ય નથી. બહુબહુ તો વિડિયો ડિલિટ કરી શકાય. વિમિયોના વિડિયોમાં જરૂર પડયે વિડિયો બદલી શકાય અને છતાં, એનું ઇન્ટરનેટ એડ્રેસ એટલે કે યુઆરએલ બદલાતું નથી.

માઇનસ પોઇન્ટમાં વિમિયોના ફ્રી અકાઉન્ટમાં મર્યાદિત સગવડો છે. ગૂગલને લીધે યુટયુબના વિડિયો બેહદ સર્ચેબલ છે, એવું વિમિયોમાં મુકાતા વિડિયો માટે શક્ય નથી.

હિન્દી ફિલ્મો સામે દક્ષિણ ભારતથી ઊભા થયેલા પડકારથી હિન્દી ફિલ્મના ચાહકો ચિંતામાં છે. આપણે વાત કરીએ બોલિવુડના એક મજાના પાસાની. એ છે એની વૈશ્વિક લોકપ્રિયતા. એવા એવા દેશોમાં આપણી હિન્દી ફિલ્મો લોકોનાં દિલ પર રાજ કરે છે કે આપણને પણ થાય કે કયા બાત હૈ 

તમે ગંગુબાઈ કાઠિયાવાડી જોઈ? જોઈ જ હશે. ના જોઈ હોય તો થાઇલેન્ડના લોકોથી પ્રેરણા મેળવો. થાઇલેન્ડમાં આ ફિલ્મ નેટફ્લિક્સ પર રિલીઝ થયા પછી તરખાટ મચ્યો. કેવો તરખાટ? પચીસમી એપ્રિલે ફિલ્મ સ્ટ્રીમ થવા માંડી. પછીના અઠવાડિયે એણે ટોપ ટેન ફિલ્મોની યાદીમાં સાતમું સ્થાન મેળવી લીધું. વાત એટલેથી અટકી નહીં. પછી એ બની થાઇલેન્ડમાં નેટફ્લિક્સની નંબર વન ફિલ્મ. ત્યાં સોશિયલ મીડિયામાં પણ ફિલ્મે તરખાટ મચાવ્યો છે. એવો કે બસો કરોડ વિડિયોઝમાં ગંગુબાઈ હેશટેગનો ઉપયોગ થયો છે! ફિલ્મ સંબંધિત હજારો વિડિયો, રીલસ, મીમ્સ બન્યાં એ છોગામાં! આ લખાય છે ત્યારે સાત અઠવાડિયાં પછી પણ ગંગુબાઈ ટોપ ટેનની યાદીમાં સજ્જડપણે ચોંટેલી છે.

બોલિવુડની છેલ્લા થોડા સમયથી માઠી દશા બેઠી છે. પ્રોમિસિંગ (જયેશભાઈ જોરદાર) અને ખર્ચાળ (સમ્રાટ પૃથ્વીરાજ) ફિલ્મોનું દર્શકો (બોક્સ ઓફિસ પર) નિર્દયતાથી કાસળ કાઢી રહ્યા છે. આવા અપશુકનિયાળ સમયે સારી વાતથી ટાઢક વળે. એટલે વાત કરીએ બોલિવુડના વૈશ્વિક પ્રભાવની. હિન્દી ફિલ્મોનો અનેક દેશોમાં વિશાળ ચાહકવર્ગ છે. એવા દેશોની યાદીમાં થાઇલેન્ડ પણ સ્થાન જમાવી રહ્યું છે. એટલે વાત કરી ગંગુબાઈની. હવે વાત કરીએ અન્ય દેશોની.

રશિયામાં રાજ કપૂર બેહદ લોકપ્રિય એ જાણીતી વાત. અમેરિકામાં, બ્રિટનમાં, મિડલ ઇસ્ટમાં પણ આપણી (હિન્દી, દક્ષિણ ભારતીય) ફિલ્મો ખાસ્સી જોવાય છે એ સૌને ખબર છે. પાકિસ્તાન ભારતીય ફિલ્મો દર્શાવે તો ત્યાં બોલિવુડ ડંકો વગાડે છે એ પણ ખબર છે. મલેશિયા જેવા દેશોમાં મૂળ ભારતીય અથવા ત્યાં જઈ વસેલા ભારતીયોની સારી વસતિ, તેથી ત્યાં પણ આપણી ફિલ્મોની બોલબાલા છે. આપણે એવા દેશોની, સ્ટાર્સની, ફિલ્મોની વાત કરીએ જેને જાણીને મજા મજાની ફીલિંગથી હૈયું છલકાઈ જાય.

અફઘાનિસ્તાન: અફઘાનિસ્તાનમાં બોલિવુડની લોકપ્રિયતા કાબુલીવાલાના વખતથી. અમિતાભ બચ્ચન, શાહરુખ ખાન, એશ્વર્યા રાય, મિથુન ચક્રવર્તી સહિતનાં  સિતારાના જબ્બર ચાહકો છે અફઘાની. બિગ બી અને મિથુનની અન્યાય સામેના જંગની, 2000ની સાલ પહેલાંની અનેક ફિલ્મો ત્યાં અપાર લોકપ્રિય છે. આપણી જેમ ત્યાંની પ્રજા પણ અન્યાય, દમન, ભ્રષ્ટાચારથી ત્રસ્ત છે. મઝાર-એ-શરીફ, કાબુલ અને કંદહારમાં શૂટ થયેલી અમિતાભની ખુદા ગવાહ કાબુલનાં થિયેટર્સમાં દસ અઠવાડિયાં હાઉસ ફુલ હતી. આજે પણ એ ફિલ્મ ત્યાં સખત લોકપ્રિય છે. 24 ફેબ્રુઆરી 2018એ શ્રીદેવીનું આકસ્મિક અવસાન થયા પછી અસંખ્ય શોકસંદેશા અફઘાનિસ્તાનથી ઇન્ટરનેટ પર વહ્યા હતા. તાલિબાનના શાસનમાં સિચ્યુએશન બગડી એ બેડ લક છતાં અત્યારે પણ અફઘાનીઓ ચોરીછૂપીથી હિન્દી ફિલ્મો માણે છે. અરે હા, આપણા ઘણા સ્ટાર્સનાં મૂળ આ પાડોશી દેશમાં છે. સલમાન ખાન, સંજય અને ફિરોઝ ખાન, કાદર ખાન, સેલિના જેટલી અને બીજાં પણ.