આખા દેશમાં નહીં, આખી દુનિયામાં પણ કોન્ટેન્ટનો એવો ખજાનો બહુ ઓછી કંપનીઓ પાસે હશે જેવો પ્રસાર ભારતી પાસે છે. આવતા વરસે પોતાના ઓટીટીનું સપનું સાકાર કરીને આ સ્વદેશી, સરકારી બ્રાન્ડ ઓટીટીની દુનિયામાં રીતસરની ક્રાંતિ આણી શકે છે

દૂરદર્શન, આકાશવાણી અને એવી સરકારી સગવડોથી આપણે પરિચિત છીએ. કોઈ સેટેલાઇટ ચેનલ નહોતી, મોબાઇલ અને ઓટીટી ગર્ભમાં પણ નહોતાં ત્યારે દૂરદર્શન, ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયો, વિવિધભારતી દેશના 3,287,263 ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારમાં જ્ઞાન અને મનોરંજનનો મહાસાગર પહોંચાડતાં હતાં. આજે પણ પ્રસાર ભારતીની સેવાઓ સખત શક્તિશાળી છે. બની શકે શહેરી પ્રજા તરીકે ઘણા આ તાકાતથી વાકેફ ના હોય. આવતા વરસે સ્થિતિમાં નાટ્યાત્મક પરિવર્તન આવી શકે છે. બધું સમુંસુતરું પાર પડતાં આવતા વરસે આ સરકારી ઉદ્યમ ઓટીટીની દુનિયામાં એવું કામ કરશે જે આ સેવાઓને નવી ઊંચાઈએ પહોંચાડી દેશે.

પ્રસાર ભારતી પાસે એવું શું છે જે એને સૌથી અનન્ય બનાવે છે?

ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયોની લાઇબ્રેરીમાં મહાત્મા ગાંધીજીનાં ભાષણોનો અલાયદો વિભાગ છે. એમાં ગાંધીજીની કલકત્તાના સોદેપુર આશ્રમમાં, 11 મે 1947ની પહેલી પ્રાર્થના અને  29 જાન્યુઆરી 1948ના રોજ, એમની નિઘૃણ હત્યાની પૂર્વસંધ્યાએ, દિલ્હીના બિરલા હાઉસમાં પ્રાર્થના પૂર્વેનું ભાષણ, બેઉ સામેલ છે. ગાંધીજીએ ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયો પર જીવનમાં માત્ર એકવાર, 12 નવેમ્બર 1947ના રોજ વક્તવ્ય આપ્યું એ પણ સચવાયેલું છે. રવિન્દ્રનાથ ટાગોર, સુભાષચંદ્ર બોસ, ડો. બાબાસાહેબ આંબેડકર, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, સરોજિની નાયડુ જેવાં સ્વાતંત્ર્યનાયકોનાં ભાષણ પણ સામેલ છે.  ભારતના તમામ વડા પ્રધાન અને રાષ્ટ્રપતિનાં ભાષણોનાં રેકોર્ડિંગ્સ ખરાં જ.

ફિલ્મોમાં ભગવાન અને ભગવાનને સાંકળી લેતી ફિલ્મોની આપણે ત્યાં કમી નથી. રિદ્ધિસિદ્ધિના સ્વામી ગણેશજીને ફિલ્મોમાં ખાસ્સા પ્રેમથી સ્થાન મળતું રહ્યું છે. એવી અમુક ફિલ્મોની યાદી પ્રસ્તુત છે જેની સાથે વણાયેલો છે બાપાનો મહિમા 

ગણપતિબાપા આવી ગયા છે. ફિલ્મોમાં પણ એમણે અનેકવાર આગમન કર્યું છે. બોલિવુડે બાપાને ઘણીવાર, ઘણી રીતે ખમ્મા કરી છે. ઓટીટી પર બાપાની ફિલ્મો જોવાનો આનંદ માણવાનો આ પરફેક્ટ સમય છે. વાત કરીએ એવી ફિલ્મોની જેમાં ગણેશોત્સવનો તહેવાર આગવી રીતે ઉજવાયો હોય અને જેને માણી શકાય છે ઓટીટી પર.

અગ્નિપથ: ઓરિજિનલ’ અગ્નિપથ’ ૧૯૯૦માં આવી હતી. સુપર ડિરેક્ટર મુકુલ આનંદે ડિરેકટ કરેલી અમિતાભ બચ્ચનને ચમકાવતી ત્રણ યાદગાર ફિલ્મોમાં એક ‘અગ્નિપથ’ હતી. એની રિમેક ૨૦૧૨માં આવી જેના દિગ્દર્શક કરણ મલ્હોત્રા હતા. હૃતિક રોશન, સંજય દત્ત, પ્રિયંકા ચોપરા અને રિશી કપૂર એમાં મુખ્ય પાત્રોમાં હતાં. બેશક, અસલ ‘અગ્નિપથ’ એકદમ જબરદસ્ત હતી. રિમેક પણ બોક્સ ઓફિસ પર સફળ રહી હતી. બેઉની તુલના તો વિવેચનનો વિષય એટલે એ કરવાનું રહેવા દઇએ. રીમેકમાં હૃતિક રોશનના પાત્ર વિજય દીનાનાથ ચવ્હાણને બાપાની પૂજા કરતું દેખાડવામાં આવ્યું છે. મૂળ ફિલ્મમાં પણ ગણેશજીનો મહિમા હતો. એનું ‘ગણપતિ અપને ગાંવ ચલે’, ગીત આજે પણ લોકજીભે છે. એની જગ્યાએ રીમેકમાં ‘દેવા શ્રીગણેશા’ ગીત છે. ફિલ્મને માણવા પહોંચી જાવ નેટફ્લિક્સ કે એમેઝોન પ્રાઇમ પર. ઉપરાંત એપલ ટીવી, યુટયુબ કે ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ પર એ કિંમત ચૂકવીને જોઈ શકાય છે.

એબીસીડી: રેમો ડિસોઝાએ ડિરેકટ કરેલી આ ફિલ્મે, જેનું આખું નામ ‘એની બડી કેન ડાન્સ’ હતું, એણે રજૂઆત પછી સૌને ચકિત કરી દીધા હતા. એની પાસે કોઈને ખાસ અપેક્ષા નહોતી. પ્રભુ દેવા, ગણેશ આચાર્ય, કે. કે. મેનન અભિનિત આ ફિલ્મે રિલીઝ પછી તરખાટ મચાવ્યો હતો. ફિલ્મ સફળ હતી એ તો જાણે એક વાત, પણ એ અનેક રીતે હૃદયસ્પર્શી હતી એ એનાથી મોટી ખાસિયત. એના કલાઇમેક્સમાં આવતા નૃત્યમાં દુંદાળાદેવને સાંકળતું ગીત હતું, જેને કલાઇમેક્સને ચાર ચાંદ લગાડી દીધા હતા. ફિલ્મ નેટફ્લિક્સ પર જોઈ શકાય, અથવા નાણાં ચૂકવીને યુટયુબ કે ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ પર.

વાસ્તવ: સંજય દત્ત, નમ્રતા શિરોડકર, પરેશ રાવલ, સંજય નાર્વેકર, રીમા લાગુ, દીપક તિજોરી જેવાં કલાકારોવાળી આ ફિલ્મ એના સમયની એક સૌથી સફળ ફિલ્મ હતી. સંજય દત્તની વારંવાર ઉપર અને નીચે જતી કારકિર્દીમાં જે અમુક ફિલ્મોએ કાયમી છાપ છોડી એમાંની એક ‘વાસ્તવ’ છે. એના દિગ્દર્શક મહેશ માંજરેકર હતા. એમની શ્રે ફિલ્મોમાં નિથશકપણે એક આ ફિલ્મ છે. એમાં ગણપતિની આરતી ‘શેંદૂર લાલ ચઢાયો અચ્છા ગજમુખ કો’ હતી. આજે પણ એ આરતી સર્વત્ર વાગે છે. એક સામાન્ય યુવાન કેવી રીતે અંડરવર્લ્ડના ચક્કરમાં પડીને બદલાઈ જાય છે એની ‘વાસ્તવ’ની વાર્તા જકડી રાખનારી છે. ફિલ્મ એમેઝોન પ્રાઇમ અને યુટયુબ પર ઉપલબ્ધ છે.

ડોન: શાહરુખ ખાનની ‘ડોન’ એટલે એ નામની જ અમિતાભની ફિલ્મની રિમેક. એમાં બાપાની વિદાય વખતનું ગીત ‘મોરયા રે’ હતું. એકદમ ખર્ચાળ અને ભવ્ય રીતે એને શૂટ કરવામાં આવ્યું હતું. ૨૦૦૬ની ફરહાન અખ્તર દિગ્દશત ફિલ્મ આ ગીત માટે યાદ આવે એ સ્વાભાવિક છે. આ ફિલ્મ પણ નેટફ્લિક્સ, એમેઝોન પ્રાઇમ પર લવાજમ સાથે જોઈ  શકાય છે. અથવા એપલ ટીવી, યુટયુબ કે ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ પર એકવાર જોવાની કિંમત ચૂકવીને જોઈ શકાય છે.

સત્યા: રામ ગોપાલ વર્માને ટોચના ડિરેક્ટર તરીકે પ્રસ્થાપિત કરનારી આ ફિલ્મમાં ઊમલા માતોંડકર સાથે ચક્રવર્તી અને મનોજ બાજપાયી હતાં. હીરો ચક્રવર્તી હતા પણ ફિલ્મ બની ગઈ મનોજની. બાજપાયી આ ફિલ્મથી એક અજાણ્યા કલાકારમાંથી આશાસ્પદ સ્ટાર બન્યા હતા. મુંબઈના અંડરવર્લ્ડને સૌથી વાસ્તવિક રીતે દર્શાવનાર ફિલ્મોમાં ‘સત્યા’ની ગણના થાય છે. ફિલ્મના અંતમાં ગણેશચતુર્થી બેકડ્રોપ તરીકે છે. સોની લિવ, યુટયુબ કે એમેઝોન પ્રાઇમ પર ફિલ્મ જોઈ શકાય છે. છેક ૧૯૯૮ની હોવા છતાં ફિલ્મ ૨૦૨૩માં પણ એટલી જ મજાની લાગશે જાણે તરોતાજા હોય. શેફાલી શાહ એમાં સત્યાની પત્ની તરીકે, ગોવિંદ નામદેવ ભાઉ તરીકે તો સૌરભ શુકલા કલ્લુ મામા તરીકે એકદમ જામે છે. ‘સપને મેં મિલતી હૈ’, ‘ગોલી માર ભેજે મેં’ સહિતનાં ફિલ્મનાં ગીતો પણ કમાલ છે.

રિમોટ હાથમાં લીધા પછી મનમાં થાય કે ઝટપટ અને ઓછા સમયમાં કંઈક જોવું છે પણ શું… તો ચિંતા નથી. ઘણું એવું છે જે કલાકો નથી માગતું, જે ટૂંકું ને ટચ છે અને માણવા જેવું પણ છે. એમાં પસંદગીનો વ્યાપ પણ વિશાળ છે અને પસંદગીઓ ઘણીવાર રિફ્રેશિંગ પણ છે

ફિલ્મો કે સિરીઝ કરતાં વધારે રોકાણ છતાં ઓટીટી સ્પોર્ટ્સ ઇવેન્ટ્સ પાછળ દોડે છે. એના થકી હરીફો નવા દર્શકો અંકે કરવા તેઓ લડી રહ્યાં છે. ગણતરી એવી કે એકવાર દર્શકો ઓટીટી સાથે સંકળાય એટલે એમને મનોરંજનના બીજા વિકલ્પો તરફ વાળીને વિકસવું આસાન થાય છે

નજીકના ભૂતકાળની વાત છે. રિલાયન્સની કંપની વાયાકોમ ૧૮એ જિયો માટે રૂ. ૨૦,૫૦૦ કરોડ ચૂકવીને આઈપીએલ સ્ટ્રીમિંગના અધિકાર ખરીદ્યા હતા. પછી બીજા રૂ. ૪૫૦ કરોડ ચૂકવીને કંપનીએ ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપના સ્ટ્રીમિંગના અધિકારો મેળવ્યા. એ ટુર્નામેન્ટ જિયો સિનેમા પર વિનામૂલ્યે સ્ટ્રીમ કરવામાં આવી. રમતગમતની શક્તિશાળી અને લોકપ્રિય ટુર્નામેન્ટ્સ માટે ચૂકવવામાં આવતી આવી રકમ ઘણાને ગંજાવર લાગી શકે છે. ૧૯૦૦ના દાયકામાં સેટેલાઇટ ચેનલ્સના આગમન સાથે પ્રસારણના અધિકારોની કિંમત કૂદકે ને ભૂસકે વધતી રહી છે. હવે ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ ઉમેરાયાં એટલે વાત ક્યાંની ક્યાં પહોંચી છે. જિયોએ, રિલાયન્સની રણનીતિ અનુસાર આ ક્ષેત્રમાં પણ ધડાકા બોલાવ્યા છે. એકલું જિયો નહીં, અન્ય કંપનીઓ પણ સ્પોર્ટ્સ ટુર્નામેન્ટ્સના અધિકાર મેળવવાની કટ્ટર સ્પર્ધામાં છે. આ પણ, એમ કહીએ તો ચાલે, કે શરૂઆત છે.

૨૦૧૯ના ક્રિકેટ વર્લ્ડ કપને ઓનલાઇન જોનારા દર્શકોની સંખ્યા અઢી અબજથી વધારે હતી. ફીફાની મેચ ઓનલાઇન જોનારા દર્શકો ૧.૧૫ અબજથી વધુ હતા. હમણાં વિમેન પ્રીમિયર લીગ ચાલી રહી છે. વાયાકોમ ૧૮એ એના અધિકાર પણ પાંચ વરસ માટે મેળવ્યા. એ માટે કંપનીએ રૂ. ૯૫૧ કરોડ ચૂકવ્યા. એના દર્શકોની સંખ્યા પુરુષોની આઈપીએલ કે ફીફા જેટલી કદાચ ના થાય, પણ કંપનીનું રોકાણ લાંબા ગાળાનું છે. સવાલ એકઝાટકે કરોડો દર્શકોને ખેંચી લાવવાનો છે.

ફિલ્મ કે વેબ સિરીઝને એકઝાટકે કરોડોની સંખ્યામાં દર્શકો લાવી શકે નહીં. આવા વિકલ્પ ઓટીટીની પ્રગતિની એક બાજુ છે. સ્પોર્ટ્સ એની બીજી અને ગણતરીપૂર્વકની બાજુ છે. સ્પોર્ટ્સ ટુર્નામેન્ટ્સના સ્ટ્રીમિંગ અધિકારો મોંઘા પડે તો પણ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સને એમાં સખત રસ પડે છે. એવું શા માટે એ જરા સમજી લઈએ.