• ભારતીય ભાષાઓ જ નહીં, ભાષાની બોલીઓ પણ વૈવિધ્યસભર છે. એક ટીવી શોમાં આવી બોલીઓને આવરી લેતું ઓટીટી પ્લેટફોર્મને ઝળક્યું અને એ સાથે પર સૌનું ધ્યાન એના પર ખેંચાયું.
• ઓટીટી પર દૂરદર્શનનો પ્રભાવ પણ વધવાનો છે. યાદ રહે,  દેશના ખૂણેખૂણે પહોંચવાની દૂરદર્શન જેવી તાકાત હજી અનેક ઓટીટી પાસે નથી.

સ્ટેજ નામના ઓટીટી પ્લેટફોર્મ વિશે હજી હમણાં સુધી દેશના બહુમતી લોકો ખાસ જાણતા નહોતા. શાર્ક ટેન્કમાં એના રોકાણકારો આવ્યા એ સાથે ચારેકોર એની ચર્ચા થવા માંડી છે. શક્ય છે એના પછી આ ઓટીટી પ્લેટફોર્મને ડાઉનલોડ પણ અસંખ્ય લોકોએ કર્યું હશે. હાલમાં આ ઓટીટી હરિયાણવી અને રાજસ્થાની ભાષાના દર્શકોને મનોરંજન પીરસે છે. આગળ એનું લક્ષ્ય દેશની અન્ય ભાષા અને બોલીઓને આવરી લેવાનું છે. એક ટકા ઇક્વિટી માટે એક કરોડ રૃપિયા સ્ટેજને મળ્યા એ વાત બતાવે છે કે આ ક્ષેત્રનું ભવિષ્ય ખરેખર કેટલું ઉજળું હશે.

એટલે તો ઓટીટીની દુનિયામાં અનેક નવી બાબતો નિરંતર આકાર લઈ રહી છે. એક પછી એક નવું પ્લેટફોર્મ તો આવી જ રહ્યું છે, એમના કાર્યક્રમોની તરેહ પણ વર્તમાન પ્લેટફોર્મથી જુદી હોય એના પ્રયાસો પણ જારી છે. એવી અમુક આકાર લઈ રહેલી બાબતોની ચર્ચા કરીએ.

નવું વરસ પોતાની સાથે ઓટીટી પર ઘણું બધું લઈને આવી ગયું છે. આ અઠવાડિયાથી જ ઓટીટી પર આવનારા મોટા ગજાના શોઝ અને સાથે ફિલ્મોએ સારી હવા બનાવી છે. દર્શકોને એન્ટરટેઇન કરવાને આપસમાં કટ્ટર સ્પર્ધા કરી રહેલાં પ્લેટફોર્મ્સ આવતા એક વરસમાં શું શું લાવી રહ્યાં છે એની વાત કરીએ. સાથે વાત કરીએ સંભવિત ટ્રેન્ડ્સની જે આપણી ઓટીટી જોવાની પદ્ધતિ પર પ્રભાવ પાડી શકે છે.

લાઇવ સ્ટ્રીમિગઃ લાઇવ સ્ટ્રીમિગ હાલમાં વિશેષરૂપે સોશિયલ મીડિયાની બાબત છે. 2023માં ઓટીટી પર લાઇવ સ્ટ્રીમિંગ રૂટિન બની શકે છે. ઉદાહરણ સાથે સમજીએ. નવરાત્રિમાં નોરતાના પટાંગણો ટેલિવિઝન પર લાઇવ જોવા મળે છે. ધારો કે એક સેલિબ્રિટીનાં લગ્ન ઓટીટી પર લાઇવ જોવા મળે તો? અથવા એવી ઘટના જે ટીવી કે અન્ય માધ્યમ પર લાઇવ નથી દર્શાવાતી, ઓટીટી પર લાઇવ આવે તો? આવું બિલકુલ થઈ શકે છે. ઓટીટી આપણને એક નવોનક્કોર વિકલ્પ આપી શકે છે મનોરંજનનો.

ફિલ્મો અને શોથી વિશેષઃ આ વરસે ઓટીટી પર ગેમિંગ અને શિક્ષણલક્ષી વિકલ્પો ઝડપભેર વિકસવાની આશા છે. ફિલ્મના મોટા પડદા સિવાયનાં માધ્યમોમાં શિક્ષણ અને ગેમિંગ માટેના ગજદ્વાર ધીમેધીમે ખુલ્યાં અને આજે ઓનલાઇન એજ્યુકેશન અને ગેમિંગ મોટી બાબત છે. ઓટીટી પણ આ દિશામાં હરણફાળ ભરી શકે છે.

પ્રાદેશિક ઝિંદાબાદઃ હિન્દી અને ઇંગ્લિશ કે વિદેશી ભાષાઓ સામે બથ ભરવા માત્ર દક્ષિણની નહીં, દેશની અન્ય ભાષાઓ પણ સુસજ્જ છે. ગુજરાતી પણ ગણી લેજો. કહે છે કે ઓટીટી પર ગુજરાતી ભાષાનો પાછલા થોડા સમયમાં પાંચગણો વિકાસ થયો છે. હા, આપણી ભાષામાં ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ કેટલાં સિરિયસ, ઝનૂની થાય છે એ જોવું રહ્યું. વાત માત્ર ભાષાની નથી, પ્રાદેશિક વાર્તાઓ, સાહિત્ય અને ખૂબીઓ પણ ઓટીટી પર વધુ જોવા મળશે.

મફતની મોજ ઓછી થશેઃ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સે ખાસ્સાં રોકાણ કર્યાં છે. દર્શકોને ઓટીટીની આદત પાડવા તગડાં નુકસાન કર્યાં છે. મફતમાં આનંદ પીરસવાની એમની મર્યાદા આવવાની હવે કદાચ શરૂ થશે. મનગમતા કાર્યક્રમ માટે નાણાં ચૂકવવાના અને લવાજમ ભરવાનું એ હવે વધુ એગ્રેસિવ રીતે અમલમાં મુકાશે. સાથે, એ પણ પાકું કે જે નવાં પ્લેટફોર્મ્સ આવશે એમણે પોતાનું સ્થાન જમાવવા મફતમાં માલ પીરસવાની સ્ટ્રેટેજી અપનાવવી પડશે.

વાત કરીએ આશાસ્પદ શોઝની. 2023માં લાઇન અપ થયેલા ઘણા શોઝ છે. અમુકમાં તો ઊંચા માયલા સિતારા પણ છે. અમુક વળી ઓલરેડી આવી ચૂકેલા શોઝની નવી સીઝન છે. ચાલો, ચેક કરીએ.

ગયા અઠવાડિયે દેશી ફિલ્મો અને શોઝની આપણે વાત કરી. આ અઠવાડિયે 2022ને આવજો કહેતા જાણીએ વૈશ્વિક દ્રષ્ટિકોણથી. કયા શોઝ સૌથી વધુ જોવાયા અને કઈ ફિલ્મોએ અપરાંપાર સફળતા મેળવી એ જાણ્યા પછી ઉપાડો રિમોટ અને જુઓ કાંઈક મનગમતું…

‘મની હાઇસ્ટ’ અને ‘સ્ક્વિડ ગેમ’ જેવા શોઝ સૌને યાદ છે. આખી દુનિયામાં આ શોઝે અકલ્પનીય સફળતા મેળવી. આ શોઝ એવી પકડ ધરાવતા હતા કે જેમની ઇચ્છા ના હોય એ પણ બિન્જ વોચિંગ કરવા મજબૂર થઈ જાય. મતલબ એકવાર શરૂ કર્યા પછી એને પૂરો જોયા વિના જીવને જંપ વળે નહીં. 2022માં કયા વિદેશી શોઝ કે કઈ ફિલ્મો દેશમાં અને વિશ્વમાં આવી અથવા નોંધનીય સફળતા મેળવી શક્યા એ જાણીએ.

‘હાઉસ ઓફ ધ ડ્રેગન’ રહ્યો સુપર સફળ

વરસનો સૌથી વધુ જોવાયેલો શો છે આ. એક અમેરિકન ફેન્ટસી, શો જે ‘ગેમ ઓફ થ્રોન્સ’ નામના પહેલાંના શોની પ્રિક્વલ છે. ઓગસ્ટ 2022માં રિલીઝ અને કુલ 10 એપિસોડ્સ. એચબીઓનો આ શો ડિઝની હોટસ્ટાર પર છે. આ સિરીઝ જો માણી નથી તો નવા વરસને વધાવતી વખતે માણી લો.

‘મૂન નાઇટ’ લોકોના દિલમાં વસ્યો

જેરેમી સ્લેટરનું સર્જન આ સિરીઝ પણ અમેરિકન છે. એ પણ ડિઝની હોટસ્ટાર પર જોઈ શકાય છે. માર્વેલ કોમિક્સના આધારે એ સિરીઝ માર્વેલ સ્ટુડિયોઝે બનાવી છે.

‘હૉકઆય’ વખણાઈ મેકિંગ માટે

‘હૉકઆય’ પણ અમેરિકન સિરીઝ અને એ પણ છે ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર પર. 2019ની ‘એવેન્જર્સ’ ફિલ્મ પછી થતી ઘટનાઓ એની વાર્તામાં વણી લેવાઈ છે. એની એક્શન સિકવન્સીસના ખૂબ વખાણ થયાં છે.

ઘરમાં વાઈફાઈ અને સ્માર્ટ ટીવી, હાથમાં મોબાઇલ અને લેપટોપ, ઓફિસ, રેલવે સ્ટેશન, એરપોર્ટ, હોટેલ અને અત્રસત્રસર્વત્ર કનેક્ટિવિટી… મનોરંજનના મહાસાગરને ઉછાળા મારવાનો આવો પરવાનો મળશે એ કોણે ધાર્યું હતું? થિયેટરમાં રિલીઝ થતી ફિલ્મો માટે મોટાં કલેક્શન તો દૂર,સન્માનજનક આંકડા અંકે કરવા પણ અઘરાં થઈ જશે એવું કોણે ધાર્યું હતું? એવું હવે થઈ રહ્યું છે. ઓટીટીએ મનોરંજન ગ્રાહ્ય કરી શકવાની રીત ધરમૂળથી બદલી છે. લૉકડાઉનમાં એના સિવાય આરો નહોતો એટલે ત્યારની એની લોકપ્રિયતા નવાઈ નહોતી. 2022 એવું પહેલું વરસ હતું જ્યારે ઓટીટીનાં પારખાં થવાનાં હતાં. આ રહ્યું નિરીક્ષણ…

‘રુદ્ર’ એ રાજ કર્યું વેબ સિરીઝ તરીકે… 

આ વરસે અજય દેવગન માત્ર બોક્સ ઓફિસ નહીં, ઓટીટીના બાદશાહ તરીકે પણ છવાયા. એમની ‘દ્રશ્યમ ટુ’એ બોક્સ ઓફિસ પર તરખાટ મચાવ્યો એ પહેલાં, માર્ચમાં આવી હતી એમની વેબ સિરીઝ ‘રુદ્રઃ ધ એજ ઓફ ડાર્કનેસ.’ ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર પર આ વેબ સિરીઝ છે.

‘આશ્રમ 3’થી ચમક્યા બોબી સહ અજાણ્યા ચહેરા

બોબી દેઓલની ફિલ્મી કરિયર ભલે ટાઢીબોળ થઈ પણ ‘આશ્રમ’ સિરીઝે એમને છેલ્લાં ત્રણેક વરસથી લોકહૃદયમાં નવેસરથી સ્થાન અપાવ્યું. પ્રકાશ ઝાની આ વેબ સિરીઝના હોટ સીન્સની ભારે ચર્ચા થઈ. એ પણ સ્વીકારવું રહ્યું કે સિરીઝના સબજેક્ટમાં દમ છે. અદિતી પોહણકર, દર્શન કુમાર, ચંદન રોય સન્યાલ, ત્રિધા ચૌધરી જેવાં કલાકારોને આ સિરીઝે ખાસ્સાં પોપ્યુલર કર્યાં. ત્રીજી સીઝનના લેખક બદલાયા પછી એ પહેલી બે સીઝન જેટલી એને સફળતા ના મળી તો પણ એ પાકું કે એમએક્સ પર સ્ટ્રીમ થતી ‘આશ્રમ’ બેહદ સક્સેસફુલ ફ્રેન્ચાઇઝી છે.

‘પંચાયત’ કી ક્યા બાત હૈ

જીતેન્દ્ર કુમાર નામના સ્ટારનો સિતારો ચમક્યો જ ઓટીટીથી. એમાં પણ પ્રાઇમ વિડિયો પર આવતી ‘પંચાયત’ સીઝન સાથે એમની લોકપ્રિયતા ચરમસીમા પર પહોંચી. વત્તા, શહેરી વાર્તા, ક્રાઇમ બેઝ્ડ સ્ટોરીઝ, સ્ટાર સ્ટડેડ પ્રોડક્શન્સ અને ઝાકઝમાળ જ સફળતાના બેરોમીટર છે એ મિથ સિરીઝે તોડી. એની બેઉ સીઝનને જબરદસ્ત પ્રેમ મળ્યો. રઘુવીર યાદવ અને નીના ગુપ્તા પણ આ સિરીઝના ટ્રમ્પ કાર્ડ્સ છે. એ નક્કી કે એની આવતી સીઝનની પ્રેક્ષકો ઉત્સુકતાભેર રાહ જોઈ રહ્યા છે.

‘ધ ગ્રેટ ઇન્ડિયન મર્ડરે’ વધુ ઝળકાવ્યા પ્રતીક ગાંધીને 

વરસની શરૂઆતમાં આવેલી આ નવ એપિસોડવાળી સિરીઝે પણ રંગ રાખ્યો. ક્રાઇમ બેઝ્ડ શોઝ લોકોને કાયમ ગમતા રહ્યા છે, ટીવી હોય કે ઓટીટી. તિગ્માંશુ ધુલિયા ડિરેક્ટેડ આ સિરીઝમાં રિચા ચઢ્ઢા, પ્રતીક ગાંધી, આશુતોષ રાણા, રઘુવીર યાદવ વગેરે કલાકારોનો કાફલો હતો.

‘ગુલ્લક’ ગાજે વન્સ અગેઇન

‘પંચાયત’ની જેમ સ્લાઇસ ઓફ લાઇફ કે હ્યુમર આધારિત સરળ વાર્તા સાથેની આ સિરીઝે એનો દમામ જાળવી રાખ્યો છે. એની ત્રીજી સીઝન પણ બેહદ સફળ રહી. જમીલ ખાન, ગીતાંજલિ કુલકર્ણી, વૈભવ રાજ ગુપ્તા, હર્ષ માયર જેવાં કલાકારોએ સિરીઝમાં રિયલ ફેમિલીના વાતાવરણ સાથે સામાન્ય મુદ્દાવાળી વિવિધ વાર્તાઓને હૃદયસ્પર્શી બનાવી છે. સોની લિવ પર આવતી આ સિરીઝ આગળ જમાવટ કરતી રહેશે એવી અપેક્ષા અસ્થાને નથી.

‘હ્યુમન’થી પણ ચમક્યાં શેફાલી શાહ 

જાન્યુઆરીમાં વિપુલ અૃતલાલ શાહની વેબ સિરીઝ ‘હ્યુમન’ આવી. મેડિકલ ક્ષેત્રમાં પ્રવર્તતા કાવાદાવાને એણે ઉજાગર કર્યા. હુકમના એક્કા જેવાં અભિનેત્રી અને શાહનાં પત્ની શેફાલી શાહનો એમાં ડો. ગૌરી નાથ તરીકે અવ્વલ પરફોર્મન્સ છે. એટલી જ દમદાર ભૂમિકામાં કીર્તિ ખુલ્લરી છે. વિશાલ જેઠવા, રિદ્ધિ કુમાર, ઇન્દ્રનીલ સેનગુપ્તા, સીમા બિશ્વાસ, રામ કપૂર સહિતનાં કલાકારોનો પણ સરસ પરફોર્મન્સ.

‘રોકેટ બોય્ઝ’ રહી અનોખી સિરીઝ 

હોમી ભાભા અને ડો. વિક્રમ સારાભાઈ જેવા લિજન્ડ્સ વિશે પણ વેબ સિરીઝ હોઈ શકે અને એ પણ આટલી ઇન્ટરેસ્ટિંગ એ તો ‘રોકેટ બોય્ઝ’ જોઈને જ ખ્યાલ આવે. પિરિયડ ડ્રામા હોવાથી એના લૂક એન્ડ ફીલ પણ નોખાં છે. જિમ પ્રભ, ઇશ્વાક સિંઘ, રેગિના કાસાન્ડ્રા જેવાં કલાકારોની સિરીઝે ઇશ્વાકને ડિપેન્ડેબલ સ્ટારસની યાદીમાં સ્થાન અપાવ્યું છે.

‘આરઆરઆર’ ઓલ ધ વે

માત્ર બોક્સ ઓફિસ નહીં, રાજામૌલીની આ સુપર ફિલ્મે ઓટીટી પર પણ વિવિધ ભાષાઓમાં તરખાટ મચાવ્યો. દુનિયામાં ભારતનું નામ રોશન કરવાને રસ્તે પ્રશસ્ત આ ફિલ્મથી જુનિયર એનટીઆર અને રામ ચરણ ટોચના ભારતીય સિતારા બની ગયા છે. વાર્તા હોય કે ટ્રીટમેન્ટ અને સંગીત હોય કે નૃત્ય, આ ફિલ્મની દરેક વાત ન્યારી બની છે.

વિવેક અગ્નિહોત્રીનો વટ છે 

બોક્સ ઓફિસ સફળતા અને ઓટીટી સફળતાનું કોમ્બિનેશન ‘ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ’નું પણ એટલું જ તગડું છે જેટલું ‘આરઆરઆર’નું. એ અલગ વાત કે બોલિવુડના અમુક પ્રસ્થાપિત હિતો આ સત્ય સ્વીકારવા તૈયાર નથી. કાશ્મીરી પંડિતોના વિસ્થાપનની હૃદયદ્રાવક વાત આ પહેલાં આટલી વિગતવાર રીતે ક્યારેય કહેવાઈ નહોતી. અનુપમ ખેરનો એમાં જે અભિનય છે એ લાંબા સમય સુધી યાદ રહેવાનો છે. ઓટીટી પર આ ફિલ્મ બેહદ સફળ રહી અને હજી પણ ખૂબ જોવાઈ રહી છે.

‘અ થર્સ્ટડે’ સા કોઈ નહીં 

બેહઝાદ ખંભાતા દિગ્દર્શિત આ ફિલ્મે યામી ગૌતમની બીજી એવી ફિલ્મને મોટી સફળતા અપાવી જે સીધી ઓટીટી પર આવી હોય. એમાં અતુલ કુલકર્ણી, નેહા ધુપિયા, ડિમ્પલ કાપડિયા વગેરે સિતારાઓનાં પણ મહત્ત્વનાં પાત્રો છે. આ સુંદર થ્રિલરની સફળતા વર્ડ ઓફ માઉથથી શક્ય થઈ, મોટા પ્રમોશન વિના.

‘કૌન પ્રવીણ તાંબે?’નો જવાબ મેળવી લો 

આધેડ વયે ક્રિકેટમાં છવાઈ જઈને જીવનભરનું સપનું સાકાર કરનારા ક્રિકેટરના જીવન વિશેની આ ફિલ્મ રિયલી મસ્ત છે. શ્રેયસ તળપદેએ તાંબેના પાત્રને ફિલ્મમાં સાકાર કર્યું છે. સાથે આશિષ વિદ્યાર્થી, પરમબત્રા ચેટર્જી અને અંજલિ પાટીલ જેવાં કલાકારો છે. ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર પર આવેલી આ ફિલ્મ પણ અંડરડોગ ગણાતી હતી, કોઈ પ્રમોશન નહોતું પણ એની સફળતાએ સિદ્ધ કર્યું કે સારા કન્ટેન્ટને કોઈ રોકી શકતું નથી.

‘જલસા’ પણ જોવાઈ ખાસ્સી

વિદ્યા બાલન અને શેફાલી શાહ એટલે જબરદસ્ત ટેલેન્ટનું સુપર્બ કોમ્બિનેશન. સુરેશ ત્રિવેણીની ફિલ્મ ‘જલસા’માં બેઉ સાથે હોય એ ફિલ્મનો સૌથી મોટો પાવર. માર્ચમાં પ્રાઇમ વિડિયો પર આવેલી આ ફિલ્મ કેટલી દમદાર કે નબળી એ પાકું કરવું થોડું અઘરું રહ્યું પણ એ જોવામાં ખૂબ આવી. ટાઇટલ પણ વાર્તાને અનુરૂપ છે કે નહીં એ કહેવું અઘરું છે. છતાં, અટપટા વિષય અને માનવીય સંવેદનાઓના અંડરકરન્ટે ફિલ્મને લોકભોગ્ય બનાવી.

‘ગેહરાઇયાં’ કેટલાને ગમી એ પ્રશ્ન છે 

દીપિકા પદુકોણ, સિદ્ધાંત ચતુર્વેદી, અનન્યા પાંડે, ધૈર્ય કારવા જેવાં કલાકારોની આ ફિલ્મના આંકડા એવું જણાવે છે કે એ વરસની એક સૌથી વધુ જોવાયેલી ફિલ્મ બની છે. પણ એનાં કારણો જુદાં હોઈ શકે છે. અસંખ્ય કામુક દ્રશ્યોવાળી આ ફિલ્મની વાર્તામાં કે વાતમાં સાચે કોઈ નોંધપાત્ર મોણ નથી. સ્ટાર્સની હાજરી, કરણ જોહર જેવાનું નિર્માણ અને સ્માર્ટ માર્કેટિંગ વગેરેએ એને સીધી ઓટીટી પર આ વરસે આવેલી ટોચની ફિલ્મ બનાવી.

નેટફ્લિક્સનો દબદબો ઘટ્યો છે 

ઓટીટી પર પ્રાઇમ વિડિયો અને નેટફ્લિક્સ જેવાં ગ્લોબલ પાવર ધરાવતાં પ્લેટફોર્મ્સનું આધિપત્ય અસ્તાચળે છે. દેશમાં જ સ્થપાયેલાં અને વિકસી રહેલાં પ્લેટફોર્મ્સ પણ રંગ દેખાડી રહ્યાં છે. આ વરસે એ અંડરલાઇન થઈ ચૂક્યું છે.

પ્રાદેશિક ભાષાઓ કા ટાઇમ આ ગયા 

હિન્દી અને અંગ્રેજી ભાષાની ફિલ્મો કે સિરીઝનું આધિપત્ય પણ પતવાને છે. ગયા અઠવાડિયે આપણે વાત કરી એમ, દર્શકોને પોતાની ભાષામાં મનોરંજન માણવું ગમે છે. આ વરસે એવાં અમુક પ્લેટફોર્મ્સ આવ્યાં છે જેમનું ફોકસ આ બે ભાષાઓ પર ઓછું અને પ્રાદેશિક ભાષાઓ પર વધારે છે. એમાં ઉમેરી દો બિનઅંગ્રેજી વિદેશી ભાષાઓ અને ડબ્ડ શોઝ, એટલે સમજાય છે કે આવનારા દિવસો વરાઇટીના મામલે ખરેખર એક્સાઇટિંગ હશે.

મોટી સિરીઝ માણી ફ્રીમાં

જિયો સિનેમાએ ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ જેવી વિશ્વની એક સૌથી અગત્યની સ્પોર્ટ્સ ટુર્નામેન્ટ દર્શકો માટે ઓટીટી પર મફતમાં અવેલેબલ કરી એ પણ આ વરસની એક નોંધપાત્ર ઘટના ગણાય. ભૂતકાળમાં ક્રિકેટ સિરીઝના અધિકારો મેળવી, એનું સ્ટ્રીમિંગ કરીને ચેનલ્સ અને ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ તરી ગયાં છે. જિયોએ ઓટીટી પર મફતમાં ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ દેખાડીને કયાં ગણિત ચલાવ્યાં એ સમય આવ્યે ખબર પડશે.

(ગુજરાત સમાચારની સંજયની કૉલમ ઑનલાઇન ઝિંદાબાદમાં શુક્રવાર તા. 23 ડિસેમ્બર 2022 પ્રસિદ્ધ થયેલો લેખ)

આ લેખ ગુજરાત સમાચારમાં વાંચવા અહીં ક્લિક કરોઃ

https://epaper.gujaratsamachar.com/chitralok/23-12-2022/6

અંગ્રેજી અને હિન્દી ભાષાનાં ઓટીટીમાં વળતાં પાણી થવાનાં ક્યારનાં શરૂ થઈ ગયાં છે. 

• ભારતમાં જેમની પ્રથમ ભાષા અંગ્રજી હોય એવી પ્રજા નામની છે. હિન્દી જાણતા ભારતીયો દેશની અડધી વસતિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
• 140 કરોડ લોકોના દેશમાં એટલે જ પ્રાદેશિક ભાષાનાં ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ અનિવાર્ય છે.

એ ક ભાષા દસ લાખ લોકોથી વધારે લોકોની પ્રાથમિક ભાષા હોય એ મહત્ત્વની વાત ગણાય. ભારતમાં એવી ૩૧ ભાષાઓ છે, જે દસ લાખથી વધુ લોકોની પ્રાથમિક ભાષા છે.  ભારત વિશ્વની એવા ભાગ્યશાળી દેશોમાં છે જ્યાં ભાષાવૈવિધ્ય અસાધારણ છે. આપણે ત્યાં ઓટીટી પણ વિવિધ ભાષાઓના મનોરંજક વિકલ્પોથી સમૃદ્ધ છે. ભારતની પોતાની ભાષાઓ સાથે લોકો વિદેશી ભાષાના વિકલ્પો પણ ધરાવે છે. સ્પેનિશ, કોરિયન, જાપાનીઝ, રશિયન, જર્મન, પશયન… યાદી લંબાતી જઈ રહી છે.

એક અભ્યાસ મુજબ ૨૦૨૪ સુધીમાં પ્રાદેશિક ભાષાઓ ઓટીટીમાં ૫૪% હિસ્સો ધરાવતી હશે. એમાં હિન્દી સબળ પ્રાદેશિક હોવા છતાં સામેલ નથી. અંગ્રેજી પણ એમાં નથી. ૨૦૨૧માં પણ પ્રાદેશિક ભાષાઓ ઓટીટીમાં ૪૭% શોઝ અને ૬૯% ફિલ્મો એવી હતી, જે બિનહિન્દી કે બિનઅંગ્રેજી હતાં. જેમ જેમ સમય પસાર થઈ રહ્યો છે, તેમ તેમ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ અંગ્રેજી અને હિન્દી સિવાયની ભાષાના શોઝ અને એની ફિલ્મો અંકે કરવા વધુ મરણિયાં થઈ રહ્યાં છે. એમની દોડ સ્વાભાવિક છે એ ઉપરના આંકડા જણાવે છે.

ઓટીટીના બિઝનેસને માર્કેટિંગના પાઇન્ટ ઓફ વ્યુથી પણ સમજવો રહ્યો. ઓટીટી પ્લેટફોર્મ આખા દેશમાં ડંકો વગાડવા માટે અંગ્રેજી કે હિન્દી પાછળ હાથ ધોઈને પડી રહે તો એમનો ગજ વાગે નહીં. એમણે ઓછામાં ઓછી આઠ-નવ ભાષાઓની બજારમાં પોતાનું સ્થાન સુનિશ્ચિત કરવું પડે. એમ કરીને તેઓ ખરા અર્થમાં રાષ્ટ્રીય બની શકે. તેમણે મેટ્રો સિટીના વિસ્તારો બહાર, જેમને ટિયર-ટુ અને ટિયર-થ્રી એટલે વિકસતાં શહેરો કે વિસ્તારો લેખાવી શકાય ત્યાંના ભારતીયોને પોતાના કરવા પડે. ઓટીટીની બજારનો ખરો અને ઝડપી વિકાસ હવે આવા વિસ્તારોમાં થવાનો છે. માર્કેટિંગ વિના વેપાર કે નફો નથી. એટલે પણ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ માટે બિનહિન્દી અને બિનઅંગ્રેજી બજારો મહત્ત્વની છે.

યાદ રહે કે સબસ્ક્રિપ્શન લઈને ઓટીટી માણતા દર્શકો કરતાં એ દર્શકો વધુ અગત્યના છે, જેઓ જાહેરાતનાં વિઘ્નો સહન કરીને મફતમાં ઓટીટી માણીને રાજી છે. એમએક્સ પ્લેયર જેવાં ઘણાં પ્લેટફોર્મ્સ આ મોડેલ થકી ટક્યાં છે. ઓટીટીને સારી જાહેરાત જોઈતી હોય તો એમણે પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં સ્થાન મજબૂત બનાવવું પડે.

અમુક સ્વદેશી ભાષાઓમાં આ દિશામાં વહેલાસર કામ શરૂ થયું હતું. એમાં ગુજરાતી નહોતી એ અલગ વાત છે. બંગાળમાં હોઈચોઈ, તેલુગુમાં અહા, દક્ષિણની ભાષાઓમાં સન નેક્સ્ટ (જે હવે બંગાળની બજારમાં પણ વિકસી રહ્યું છે), મલયાલમમાં કૂડે જેવાં ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સે આગવું સ્થાન બનાવ્યું છે. એમણે નેટફ્લિક્સ કે એમેઝોન પ્રાઇમની જેમ હિન્દી-અંગ્રેજી બજાર પાછળ જવાનું વિચાર્યું નહીં એ સ્ટ્રેટેજી સફળ રહી છે. આજે પોતપોતાના ક્ષેત્ર અને ભાષામાં તેઓ ટોચ પર છે.

ઇન્ટરનેટ વપરાશકર્તાની વધતી સંખ્યાને ઓટીટીના વિકાસ સાથે સીધો સંબંધ છે. છેક ૨૦૧૭થી સિચ્યુએશન એવી થવા માંડી હતી કે ઇન્ટરનેટ સાથે જોડાતા ભારતીયોની સંખ્યામાં બિનઅંગ્રેજી ભાષાની જનતા વધતી ગઈ. ૨૦૨૧માં અંગ્રેજી જાણનારા ભારતીય ઇન્ટરનેટ વપરાશકર્તાઓની સંખ્યા ૨૦ કરોડથી ઓછી હતી. સામે પક્ષે બિનઅંગ્રેજી ભાષાના વપરાશકર્તાઓની સંખ્યા ૫૪ કરોડથી થોડી ઓછી હતી. ૯૦% ભારતીય ઇન્ટરનેટ વપરાશકર્તા એવા છે, જેઓ પોતાની પ્રથમ ભાષામાં ઇન્ટરનેટ વાપરવું પસંદ કરે છે. ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ એ સમજી ગયા છે કે હવે પછી ભારતીય ભાષાઓ અને વિશ્વની અન્ય પ્રાદેશિક ભાષાઓના કાર્યક્રમો ડબ કરીને દેશી ભાષાઓમાં પીરસવામાં માલ છે. અંગ્રેજી અને હિન્દી પર મદાર રાખીને જે વિકાસ થવાનો હતો એ થઈ ગયો.

ઇઝરાયલમાં બનેલા ‘ફાવડા’ નામના શોનું ઉદાહરણ લઈએ. જેમ ‘મની હાઇસ્ટ’ કે ‘સ્ક્વિડ ગેમ’ જેવી સિરીઝે આખી દુનિયામાં દર્શકોનાં દિલ જીત્યાં એમ હમણાં ‘ફાવડા’એ ધમાલ મચાવી છે. મૂળ હિબુ્ર ભાષાના આ શોની ત્રણ સીઝન થઈ છે. ચોથી જાન્યુઆરી ૨૦૨૩માં આવશે. આવા શો અંગ્રેજીમાં બને તો દર્શકો માણે એવો ભ્રમ હવે કોઈને નથી. ભાષાને શું વળગે ભૂર… સારો શો કે સારી ફિલ્મ એક ભાષામાં દમ દેખાડે પછી અન્ય ભાષામાં એને મૂકતા કેટલી વાર લાગે?

ગુજરાતી ભાષાની વાત કરીએ તો એ દિશામાં શેમારૂએ પહેલેથી કદમ માંડયાં હતાં. પછી અભિષેક જૈને ‘ઓહો ગુજરાતી’ પ્રજાનાં દિલ જીતવા પ્લેટફોર્મ શરૂ કર્યું. હાલમાં ‘વન ઓટીટી’ નામનું પ્લેટફોર્મ આવ્યું છે, જેમાં ગુજરાતી પણ એક ભાષા છે. ખેદની વાત એ કે ઘણાં અગ્રણી પ્લેટફોર્મ્સ એમના શોઝને ગુજરાતીમાં મૂકવાની ખાસ જરૂર સમજતાં નથી. એનું સિમ્પલ કારણ કે ગુજરાતની બહુમતી પ્રજા હિન્દી જાણે છે. જોકે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ઓટીટીની પહોંચ વધતી જશે એમ બધાં પ્લેટફોર્મ્સે ગુજરાતીમાં ડબ્ડ શોઝ મૂકવા પર વિચાર કરવો પડશે.

ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ હાલમાં જે ભારતીય ભાષાઓમાં મોટાં રોકાણ કરીને દર્શકો મેળવવા ધમપછાડા કરી રહ્યાં છે એમાં દક્ષિણની ભાષાઓ પછી બંગાળી, પંજાબી, મરાઠી છે. સારેગામા જેવી કંપનીઓ ભોજપુરી અને ગુજરાતી ભાષાઓમાં પણ નોંધપાત્ર રોકાણ કરી રહી છે. જોકે સારેગામાનું રોકાણ ગીતોની દુનિયામાં વધુ છે.