સમાજની શાંતિ ભંગ કરતી, રાજકીય કે સામાજિક વાતાવરણથી વિપરીત ચાલતી ફિલ્મો, સિરીઝ, ડોક્યુમેન્ટરીઝ પર પ્રતિબંધ અન્ય દેશોમાં પણ મુકાતો રહ્યો છે. આવા પ્રતિબંધ સમય સાથે, સંબંધિત મુદ્દો મોળો પડ્યે હટી પણ જાય છે. ઇન્ટરનેટના યુગમાં પ્રતિબંધ છતાં દર્શકોને મનગમતું જોવાની તક પણ ઝાઝું કરીને મળી જાય છે

 એક ફિલ્મ સિનેમાઘરમાં આવી. લોકોએ જોઈ. વિવેચકોએ એને નબળી લેખાવી. નયનતારા જેવી સ્ટારની હાજરી છતાં ફિલ્મની ખાસ નોંધ લેવાઈ નહીં. પછી ફિલ્મ આવી ઓટીટી પર અને તરત વાંધો ઊઠ્યો, “ફિલ્મ લવ જિહાદને પોષે છે, બ્રાહ્મણ સમાજનું અપમાન કરે છે, ભગવાન શ્રીરામને માંસ આરોગતા એવું અયોગ્ય નિરૂપણ કરે છે.” વાત વણસી. છેવટે સર્જકોએ ઓટીટી પરથી ફિલ્મ હટાવી લેવાનો નિર્ણય લીધો. આ ફિલ્મ એટલે ‘અન્નપૂર્ણી,’ જેનું મેકિંગ વખતે નામ હતું નયનતારા 75, કારણ એ નયનતારાની પંચોતેરમી ફિલ્મ છે.

ફિલ્મો અને વિવાદોને હુ બને છે. માત્ર આપણે ત્યાં નહીં, આખી દુનિયામાં. મેકર્સ સર્જનાત્મક સ્વાતંત્ર્યને નામે ઘણીવાર એવું બનાવી બેસે છે જે અમુક લોકોને પચે નહીં. બેઉ પક્ષ પોતપોતાની જગ્યાએ સાચા. એકનો અધિકાર કલ્પનાશક્તિ મુજબ મનોરંજન પીરસવાનો છે. બીજાનો એ સર્જનો સામે વાંધો ઉઠાવવાનો જે એમને સામાજિક દ્રષ્ટિએ અભદ્ર, ભદ્દું, અયોગ્ય અને ખોટાં લાગે. એક સમયે મનોરંજન સિનેમાઘરો પૂરતું મર્યાદિત હતું. પછી વિડિયો, ટેલિવિઝન આવ્યાં. હવે ઓટીટી છે. ઓટીટીને લીધે અનેક સર્જનો દર્શકોના હાથના રિમોટ નામના રકમડાથી સદૈવ ઉપલબ્ધ થઈ ગયાં. ઘણીવાર એ ઓટીટી પર સુસ્ત પડ્યાં રહે છે. કોઈનું ધ્યાન જ જતું નથી. અને હા, આજે વિવાદાસ્પદ લાગતાં સર્જનો આવતીકાલે સાવ સામાન્ય પણ લાગે. કારણ બદલાતી સામાજિક સ્થિતિઓ, ક્રિએટિવ ફ્રીડમનો વિસ્તરતો વ્યાપ અને કોઈક વિવાદાસ્પદ મુદ્દામાંથી લોકોનો સમય સાથે ઓછો થઈ જતો રસ.

‘અન્નપૂર્ણી’ સામે વાંધા થવાથી એ ચર્ચામાં છે. ઓટીટી પરથી એ છૂ થઈ છતાં, જેમને જોવી છે એ જોઈ જ શકે છે. ઇન્ટરનેટ પર ઘણા વિકલ્પો છે. એની વાત ફરી ક્યારેક. હમણાં વાત થોડાં વિવાદાસ્પદ સર્જનોની.

ઝોયા અખ્તરે ઝિંદગી ‘ના મિલેગી દોબારા’, ‘તલાશ’, ‘ગલી બોય’થી દર્શકોના હૈયામાં અચળ સ્થાન બનાવ્યું છે. ‘ધ આર્ચીઝ’માં એને ચાંદીની તાસક પર અઢળક નાણાં અને સુપરસ્ટાર્સનાં સંતાનોને લૉન્ચ કરવાની તક મળી છે. ફિલ્મનું માર્કેટિંગ એવું સખત થયું કે ચૌરે ને ચોટે સૌને ખબર કે ફિલ્મ આવે છે. છેવટે, થોડા દિવસ પહેલાં નેટફ્લિક્સ પર ફિલ્મ આવી. જેમણે જોઈ નથી એમને થતું હશે કે શું છે એમાં?

આર્ચીઝ કોમિક્સ સિરીઝની જેમ અહીં પણ કાલ્પનિક ગામ રિવરડેલ છે. આપણું રિવરડેલ ઉત્તર ભારતમાં છે. અંગ્રેજોના સમયમાં અંગ્રેજ અને ભારતીય સ્ત્રી-પુરુષો વચ્ચે થયેલાં લગ્નોથી રિરડેલના એન્ગ્લો ઇન્ડિયન પરિવારો સર્જાયા છે. ગામમાં એક રિવાજ છે. બાળક પાંચ વરસનું થાય એટલે એના હાથે ગામના કેન્દ્રમાં આવેલા ગ્રીન પાર્કમાં એક વૃક્ષ વાવવું. ગ્રીન પાર્ક એવાં વૃક્ષોથી લીલુંછમ થવા સાથે ગામની શાન બન્યો છે. એવામાં, ગામના કાળજાસમ પાર્કને પ્રજા પાસેથી ઝૂંટવીને ત્યાં હોટેલ બાંધવાનો કારસો રચાય છે.

ફિલ્મમાં એની વાત મોળી રીતે આકાર લે છે. એની પહેલાં અઢળક પાત્રો અને અમુક ઘટનાઓ છે. આર્ચી (અગત્સ્ય નંદા), બેટ્ટી (ખુશી કપૂર), વેરોનિકા (સુહાના ખાન), જગહેડ (મિહિર આહુજા), એથેલ (અદિતી સાયગલ ઉર્ફે ડોટ), રેજી (વેદાંગ રૈના), ડિલ્ટોન (યુવરાજ મેન્દા) વગેરે ટીનએજ પાત્રો છે. એમનાં માટે ગીતો, નૃત્યો છે. વેરોનિકાના ધનાઢ્ય પિતા મિસ્ટર લોજ (અલી ખાન, જેણે પાર્ક અને ગામની જૂની દુકાનો હસ્તગત કરવા કારસો રચ્યો છે) છે. એનું પ્યાદું બનતો રાજકારણી ડોવસન (વિનય પાઠક), બુક શૉપનો માલિક હલ કૂપર (સત્યજિત શર્મા), આર્ચીનાં માબાપ મેરી અને ફ્રેડ (તારા શર્મા અને સુહાસ આહુજા) સહિત દોઢ-બે ડઝન પાત્રો છે. બધાંને કથાનક સાથે સાંકળતાં વાત ગ્રીન પાર્ક તરફ વળે છે.

ભાષા અને વિષયોનું વૈવિધ્ય ધરાવતી લેટેસ્ટ ફિલ્મો ઓટીટી પર જોવા સજ્જ રહો. કોઈક ફિલ્મ વખણાયેલી છે તો કોઈક છે નવતર વિષયવાળી. શું જોવું એ ઠરાવો આ લેખ વાંચીને

 મોટા પડદે બધી ફિલ્મો સફળ રહે એ શક્ય નથી. એ ફિલ્મો ઓટીટી પર આવે ત્યારે એમનું નસીબ ડિટ્ટો મોટા પડદા જેવું જ, સફળ કે નિષ્ફળ સાબિત થાય એ જરૂરી નથી. બની શકે કે બોક્સ ઓફિસ પર નહીં ચાલેલી ફિલ્મ ઓટીટી પર સફળ રહે. એનાથી ઊંધું પણ બની શકે છે. વીકએન્ડમાં ઘેરબેઠા કોઈક ફિલ્મ જોવાનો વિચાર કરવા માટે હાલમાં ઓટીટી પર આવેલી ફિલ્મોની વાત કરીએ.

ઘૂમરઃ રિલીઝ પછી આ ફિલ્મનાં ખાસ્સાં વખાણ થયાં હતા. અમુકે એને અભિષેક બચ્ચનના સર્વશ્રેષ્ઠ અભિનયવાળી ફિલ્મ કહી હતી. સંયમી ખેર માટે એ અત્યંત મહત્ત્વની ફિલ્મ હતી. આર. બાલ્કી (ચીની કમ, પા, શમિતાભ) જેવી ફિલ્મોના વિચારવંત દિગ્દર્શકની ફિલ્મ તરીકે એ એ બહેતર હશે એવું કલ્પી લેવું ખોટું નહોતું. એવોર્ડ્સ પણ એ ખાસ્સા જીતી. સૌથી મહત્ત્વનો હતો શ્રેષ્ઠ હિન્દી ફિલ્મનો રાષ્ટ્રીય એવોર્ડ. આ ફિલ્મ ઝીફાઇવ પર આવી છે. શબાના આઝમી, અંગદ બેદી જેવાં કલાકારો એમાં છે. બોનસમાં અમિતાભ બચ્ચન મહેમાન કલાકાર છે. બે કલાકથી થોડી લાંબી ફિલ્મનો વિષય મજાનો છે. ભારતીય મહિલા ક્રિકેટ ટીમમાં પસંદગી પામનારી ક્રિકેટર એકાએક અકસ્માતમાં જમણો હાથ ગુમાવતાં ટીમ બહાર ફેંકાઈ જાય છે. પછી એક ક્રિકેટર, જેને એક જ મેચમાં દેશનું પ્રતિનિધિત્વ કરવાની તક મળી હતી, એ આ ખેલાડીને ફરી ટીમમાં સ્થાન અપાવવા એનું કોચિંગ આપે છે અને… ભલે એ અદભુત ફિલ્મ નથી પણ જોવા જેવી તો છે.

ધક ધકઃ તાપસી પન્નુ જેની સાથે નિર્માત્રી બની એ આ ફિલ્મ. લેખક-દિગ્દર્શક તરુણ દુદેજાની ફિલ્મ ટ્રાવેલ વિશે છે. એમાં રત્ના પાઠક શાહ, દિયા મિર્ઝા, ફાતિમા સના શેખ, સંજના સાંઘી મુખ્ય પાત્રોમાં છે. પ્રવાસને વિષય તરીકે ખેડનારી સૂરજ બડજાત્યાની ઊંચાઈ ફિલ્મ પણ આવી હતી. એ ઠીકઠીક હતી. અહીં વાત છે ચાર મહિલાઓની જે દુનિયાના સૌથી ઊંચાઈએ આવેલા રસ્તે બાઇકના પ્રવાસે નીકળી પડે છે.  આવું સાહસ હોય ત્યાં અનુભવોથી લઈને પડકારો સુધી બધું હોય. દિલ્હી, મનાલી, લેહ, લદાખ જેવાં સ્થળોએ એનું શૂટિંગ થયું છે. માત્ર મહિલા બાઇકર્સ અને ઓછા ખેડાતા વિષયની ફિલ્મ ધ્યાન ખેંચવાની જ. બોક્સ ઓફિસ પર ભલે એ ચાલી નહીં પણ ઓટીટી પર જોવામાં કશો વાંધો નથી. જુઓ નેટફ્લિક્સ પર.

વલેતી – ટેલ ઓફ ટેઇલ્સઃ આ એક મલયાલમ એડવેન્ચર, રોમાન્સ અને કોમેડી ફિલ્મ છે. નોખી એટલે છે કે એમાં બે શ્વાનની પ્રણયકથા છે. દેવેન જયકુમાર એના લેખક અને દિગ્દર્શક છે. એમાં અભિનય સ્પેશિયલ ઇફેક્ટ્સથી બનાવેલાં નહીં પણ સાચુકલાં શ્વાનોએ કર્યો છે. વાર્તા એવી છે કે ટોમી નામનો શ્વાન એના પાડોશમાં રહેતી અમાલુ નામની શ્વાનના પ્રેમમાં પડે છે. વાત શ્વાનોની પણ ઘટનાઓ માણસોની પ્રેમકથાઓ જેવી છે. અમાલુનો માલિક પરિવાર બ્રાહ્મણ છે. ટોમીને લીધે અમાલુ ગર્ભવતી થઈ એ જાણીને બ્રાહ્મણ પરિવાર બેઉનાં લગ્નનો વિરોધ કરે છે. પછી ટોમી-અમાલુને પોતપોતાના ઘરમાં કેદ કરી દેવામાં આવે છે. બેઉ ઠરાવે છે ઘરથી નાસી જવાનું. પછી બીજા એક શ્વાનનું મસીહા તરીકે આગમન, અપહરણ અને… વાત મજાની છેને? વિવેચકોએ એને ખાસ વખાણી નહોતી પણ શ્વાનને સાંકળતી જુદા પ્રકારની ફિલ્મ તો એ છે જ. ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર પર જોઈ શકાતી આ ફિલ્મ સબટાઇટલ્સ સાથે જોઈને જાણો કે એ કેટલી હટ કે છે.

મસ્ત મેં રહને કાઃ જેકી શ્રોફ અને નીના ગુપ્તા સાથે અન્ય કલાકારોને ચમકાવતી આ ફિલ્મ આજે ઓટીટી પર આવી છે. લેખક-દિગ્દર્શક વિજય મોર્ય છે. ફિલ્મ સીધી ઓટીટી પર આવી હોવાથી એ કેવી છે એ જોઈને જાણી શકાશે.  બે પેઢી વચ્ચેનું અંતર અને મોટી ઉંમરે થતો પ્રેમ (કે પ્રેમને અપાતો સેકન્ડ ચાન્સ) ફિલ્મના વિષયના હાર્દમાં રહેલા મુદ્દા છે. બેકડ્રોપ મુંબઈનો છે. જેકી શ્રોફનું પાત્ર છે વી. એસ. કામતનું અને નીના ગુપ્તાનું છે પંજાબણ મિસીસ હાંડાનું. અન્ય કલાકારોમાં મોનિકા પનવર, અભિષેક ચૌહાણ, રાખી સાવંત, ફૈઝલ મલિક વગેરે છે. ટ્રેલર કંઈક જુદું જોવા મળશે એવી લાગણી કરાવે છે. પીઢ અને સારા કલાકારોની જોડીવાળી ફિલ્મ જોવા પહોંચી જાવ પ્રાઇમ વિડિયો પર.

ધૂમમઃ આ પણ એક મલયાલમ ફિલ્મ છે. એમાં ફહદ ફસીલ મુખ્ય પાત્રમાં છે. લેખક-દિગ્દર્શક પવન કુમાર છે. દક્ષિણના જાણીતા બેનર હોમ્બાલે ફિલ્મ્સે (કેજીએફ, કાંતારા ફિલ્મો આ બેનરની છે) એનું નિર્માણ કર્યું છે. હોમ્બાલેની આ પહેલી મલયાલમ ફિલ્મ છે. સાયકોલોજિકલ થ્રિલર આ ફિલ્મમાં વાત છે અવિનાશ નામના પ્રોફેશનલની છે જે જાણીતી સિગારેટ કંપનીનો માર્કેટિંગ હેડ છે. એ ઠરાવે છે કામ છોડવાનું. વાર્તામાં સમાંતર બે ટ્રેક્સ છે. ફહદ સાથે રોશન મેથ્યુ, અપર્ણા બાલામુરલી, અચ્યુત કુમાર, વિનિત જેવાં કલાકારો છે. રિલીઝ પહેલાં ગાજવા છતાં ફિલ્મ બોક્સ ઓફિસ પર નિષ્ફળ હતી. વિવેચકોએ એને નબળી ઠરાવી હતી. ફિલ્મ જોવાનું એટલે વિચારવું કે સિગારેટ અને ટોબેકો કંપનીઓ લોકોને નશાઇત  રાખવા કેવાં કેવાં પ્રયોજનો કરે છે એ વાત એમાં છે. આ પ્રકારની ફિલ્મો ઓછી બનતી હોય છે. હોલિવુડમાં 1999માં ‘ધ ઇનસાઇડર’ નામની ફિલ્મ આવી હતી જેમાં આવો વિષય હતો. એમાં અલ પચીનો અને રસેલ ક્રોવ જેવા સ્ટાર્સ હતા. એ ફિલ્મ વિવેચકોએ વખાણી પણ ખાસ ચાલી નહોતી. ધૂમમ એપલ ટીવી પર જોઈને ઠરાવો કે એ કેવીક છે.

નવું શું છે?

• સિતારાઓનાં સંતાનો સાથે અન્ય નવોદિત યુવા અભિનેતાઓનું જેમાં પદાર્પણ થશે એવી વેબ સિરીઝ છે ‘ધ આર્ચીઝ’. આ મ્યુઝિકલ શોમાં 1960ની દુનિયા તાદ્દશ થશે. ખુશી કપૂર, સુહાના ખાન, અગત્સ્ય નંદા સાથે એમાં મિહિર આહુજા, ડોટ, વેદાંગ રૈના અને યુવરાજ મેન્દા અભિનય મોરચે આગમન કરશે. નેટફ્લિક્સ પર આ સિરીઝ ગઈકાલથી સ્ટ્રીમ થવા માંડી છે.
• કેનેડાથી પંજાબ આવતા યુવા રેપર-ગાયક કાલાની વાત લાવી છે સોની લિવ પર સ્ટ્રીમ થઈ રહેલી સિરીઝ ‘ચમક’. સિદ્ધાર્થ શૉ, સુવિન્દર વિકી, મુકેશ છાબરા, પરમવીર ચીમા, ગિપ્પી ગરેવાલ જેવા કલાકારો એમાં છે. પહેલી સિરીઝમાં કુલ છ એપિસોડ્સ છે.
• અક્ષય કુમારને જેની ફાવટ છે એ પ્રકારની એટલે કે વાસ્તવિક ઘટના પર આધારિત ફિલ્મ ‘મિશન ‘રાણીગંજ’ ઓટીટી પર આવી છે. ઓક્ટોબરમાં એ રિલીઝ થયા પછી ચાલી નહોતી. પશ્ચિમ બંગાળમાં સ્થિત આસનસોલ અને દુર્ગાપુરમાં આવેલી કોલસાની ખાણમાં 1989માં એક દુર્ઘટના થઈ હતી. એ ફિલ્મના વિષયનું કેન્દ્ર છે. ફિલ્મ જોઈ શકાય છે નેટફ્લિક્સ પર.
• ‘જોહરી’ નામની વેબ સિરીઝ એમએક્સ પ્લેયર પર આવી છે. એમાં નિશાંત સિંઘ મલકાની અને ચારુ અસોપા મુખ્ય પાત્રોમાં છે. દિગ્દર્શક પાર્થો મિત્રા છે. બેન્કમાં જે નાદાર નોંધાયો છે એવો એક જણ કેવી રીતે ડાયમંડ કિંગ બનવાની દિશામાં નીકળી પડે છે એ વાર્તા છે. સીઝન વનમાં પંદર એપિસોડ છે.

ગુજરાત સમાચારની સંજયની કૉલમ ઑનલાઇન ઝિંદાબાદમાં શુક્રવાર તા.08 ડિસેમ્બર, 2023 પ્રસિદ્ધ થયેલો લેખ)

આ લેખ ગુજરાત સમાચારમાં વાંચવા અહીં ક્લિક કરોઃ

https://epaper.gujaratsamachar.com/chitralok/08-12-2023/6

ફિલ્મી એવોર્ડ્સની જાહેરાત સૌમાં ઉત્કંઠા જગાડતી હોય છે. કારણ, બોલિવુડ અને ફિલ્મો લોકોના જીવનનો અંતરંગ હિસ્સો હોય એવું વરસોથી રહ્યું છે. ઓટીટીના મામલે હજી એવું થતું નથી. ઓટીટીના નોંધપાત્ર સર્જકોને એવોર્ડથી સન્માનિત કરવાનું ચલણ નવું છે. એવોર્ડ્સ આપતી સંસ્થાઓ પણ ઓછી છે. વાત કરીએ ઓટીટી માટે અપાતા વિવિધ એવોર્ડ્સની. વાત કરીએ હાલમાં જાહેર થયેલા ફિલ્મફેરના ઓટીટી માટેના ચોથા એવોર્ડ્સ અને એના અમુક વિજેતાઓ અને એમનાં સર્જનોની.

ઓટીટી માટે અપાતા એક એવોર્ડનું નામ છે, ઓટીટીપ્લે. આ એવોર્ડ બે વરસ પહેલાં શરૂ થયા છે. એમાં મુખ્યત્વે ઓટીટીની શ્રે ફિલ્મ, વેબ સિરીઝ, અભિનેતા, અભિનેત્રી અને  શ્રેષ્ઠ નવોદિત (એટલે ઓટીટી માટે નવોદિત) અભિનેતા અને અભિનેત્રીના એવોર્ડ્સ અપાય છે. ૨૦૨૩માં એમાં   શ્રેષ્ઠ ફિલ્મ ઘોષિત થઈ હતી ‘ડાલગ્સ’. શ્રેષ્ઠ સિરીઝ તરીકે ટ્રોફી લઈ ગઈ હતી તામિલ-તેલુગુ સિરીઝ ‘અયાલી’. સિરીઝના દિગ્દર્શક મુથુકુમાર છે. એમાં કુલ આઠ એપિસોડ્સ છે. વાર્તા મા અને દીકરીની છે. દમન અને શોષણના ૫૦૦ વરસ જૂના રિવાજો વિરુદ્ધ અવાજ ઉઠાવતી દીકરી કેવી રીતે ડોક્ટર બનવાના સપનાને જીવે છે એ છે કેન્દ્રવર્તી મુદ્દો. જાન્યુઆરીમાં રિલીઝ થયેલી આ સિરીઝે દર્શકોનાં દિલ જીત્યાં હતાં. એ ઝીફાઇવ પર જોઈ શકાય છે.

આ એવોર્ડના બાકીના વિજેતાઓની વાત રહેવા દઈ અન્ય એવોર્ડ તરફ વધીએ. ઓટીટીના એક એવોર્ડનું નામ ટ્રેન્ડીઝ છે. એની શરૂઆતને એક વરસ થયું છે. એમાં સિતારાઓ સાથે ઇન્ફ્લુએન્સર તરીકે કશુંક નોંધપાત્ર સિદ્ધ કરી શકનારા સામાન્ય માણસને પણ નવાજવામાં આવે છે. માર્ચ ૨૦૨૪માં એ એવોર્ડ બીજી વખત આપવામાં આવશે. ઇન્ફ્લુએન્સર માટેની એની શ્રેણીઓમાં દસેક એવોર્ડ્સ છે. બાકીના મુખ્યત્ત્વે ઓનલાઇન ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલા લોકો અને એવી કંપનીઓ માટેના એવોર્ડ્સ છે. એમાં નામાંકન કરાવવા માટે જે-તે શ્રેણી અનુસાર ફી ભરવાની રહે છે એ પણ નોંધી લો.

દુનિયાનાં બે શહેરોએ એમનાં ન્યુક્લિયર અને કેમિકલ પ્લાન્ટને લીધે અનેક નાગરિકો ખોયા છે. એક ચેર્નોબિલ છે તો બીજું આપણું ભોપાલ છે. બેઉ વિશેની ફિલ્મો અને વેબ સિરીઝ બની છે. એમાંથી શું જોવા જેવું એ જાણીએ

 ઉત્તર યુક્રેઇનના ચેર્નોબિલ અને ઉત્તર ભારતના ભોપાલ વચ્ચે સામ્યતા શી છે? બેઉમાં માનવસર્જિત દુર્ઘટનાએ જિંદગીઓ રોળી છે. ચેર્નોબિલમાં 1986માં એવું થયું પ્રિપ્યાત શહેરના ન્યુક્લિયર પાવર પ્લાન્ટના ધડાકાથી. પ્રિપ્યાત માત્ર ચેર્નોબિલ પ્લાન્ટના કર્મચારીઓ માટે વસ્યું હતું અને એના અંત સાથે વેરાન થયું હતું. ચેર્નોબિલ દુર્ઘટનામાં 31 કર્મચારીઓએ તાત્કાલિક જીવ ખોયા હતા. દુર્ઘટનાની લાંબા ગાળાની અસરથી જીવ ખોનારાની સંખ્યા વિશે વિવાદ છે. ધારણા છે યુકેઇન, બેલારુસ, રશિયાના 4,000થી 16,000 નાગરિકોએ જીવ ગુમાવ્યા હશે.

એ દુર્ઘટનાનાં બે વરસ પહેલાં ભોપાલ ગેસ દુર્ઘટના થઈ. વિશ્વની એ સૌથી ભયાવહ ઔદ્યોગિક દુર્ઘટના છે. અમેરિકન કંપની યુનિયન કાર્બાઇડના ભોપાલ સ્થિત પ્લાન્ટના ગેસ ગળતરે તત્કાળ 2,259 લોકોના જીવ લેવા ઉપરાંત પાંચ લાખ લોકોને શારીરિક-માનસિક પીડા આપી હતી. સત્તાવાર આંકડા અનુસાર દુર્ઘટનામાં મોતનો આંકડો ચાર હજાર આસપાસ હતો. ઘાયલ અને પીડિતો ઓલમોસ્ટ પોણાછ લાખ હતા. બિનસત્તાવાર આંકડા દુર્ઘટનાથી ટૂંકા-લાંબા ગાળે મૃત્યુમુખે હોમાયેલા લોકોની સંખ્યા 16,000 સુધીની ધારે છે.

ચેર્નોબિલ વિશે ભૂતકાળમાં ફિલ્મ અને સિરીઝ આવી છે. ફિલ્મ 2012માં તો પાંચ એપિસોડની સિરીઝ 2019માં આવી હતી. ભોપાલ ગેસ દુર્ઘટના વિશે ફિલ્મ ‘ભોપાલઃ અ પ્રેયર ફોર રેઇન’ હિન્દી-અગ્રેજીમાં 2014માં બની હતી. દિગ્દર્શક રવિ કુમારની એ ફિલ્મની ખાસ નોંધ નથી લેવાઈ. હવે દુર્ઘટનાના એક અગત્યના પાસાની સિરીઝ ‘ધ રેલવે મેન’ આવી છે. સર્જક રાહુલ રવૈલનો દીકરો શિવ રવૈલ ડિરેક્ટર અને આદિત્ય ચોપરાની વાયઆરએફ એન્ટરટેઇનમેન્ટ નિર્માતા છે. સિરીઝ ચાર એપિસોડની છે.

‘ચેર્નોબિલ’ સિરીઝ જિયો સિનેમા પ્રીમિયમ અને ‘ધ રેલવે મેન’ નેટફ્લિક્સ પર છે. ‘ચેર્નોબિલ’ ક્રેગ મેઝિનનું સર્જન અને એચબીઓનું નિર્માણ છે. દિગ્દર્શક જોહાન રેન્ક છે. ચેર્નોબિલ દુર્ઘટના અને એની આડઅસરોથી શહેરને સુરક્ષિત રાખવા થયેલા પ્રયાસો આસપાસ એની કથા ફરે છે. એના પાંચ એપિસોડ છે. નિર્માણ, લેખન, અભિનય, માવજત, હકીકતનું નિરુપણ, સંગીત જેવાં પાસાં માટે સૌએ એને વખાણી છે. એમી એવોર્ડમાં એને 19 નોમિનેશન્સ અને 10 એવોર્ડ્સ તો ગોલ્ડન ગ્લોબ એવોર્ડમાં ચાર નોમિનેશન્સ અને બે એવોર્ડ મળ્યા હતા. સખત સંશોધન પછી બનેલી આ સિરીઝમાં હકીકત સાથે બહુ ઓછી છૂટછાટ લેવાઈ હતી. છૂટછાટ વિશે સિરીઝની રિલીઝ વખતે પોડકાસ્ટથી દર્શકોને મુદ્દાસર કારણો આપી વાકેફ પણ કરાયા હતા. કથાનકનો આધાર પ્રિપ્યાતની પ્રજાનાં દુર્ઘટનાનાં સંસ્મરણો હતાં. એ સંસ્મરણો નોબેલ ઇનામ વિજેતા લેખિકા-પત્રકાર સ્વેતલાના અલેકસિયેવિચના પુસ્તક ‘વોઇસીસ ઓફ ચેર્નોબિલ‘માં અંકિત છે. પુસ્તક ચેર્નોબિલ દુર્ઘટનાનો સચોટ ઇતિહાસ નથી પણ વિશ્વસનીય દસ્તાવેજીકરણ તો છે જ. પુસ્તકના આધાર, સર્જકોની કલ્પનાશીલતા, નિષ્ઠા જેવાં પરિબળોથી ‘ચેર્નોબિલ’ને હૃદયસ્પર્શી સિરીઝ બની છે.