“પણ તારે તારાં માબાપ સામે કેસ શા માટે માંડવો છે?” બાર વરસના ટેણિયા ઝૈન એલ હાજને અદાલતમાં ન્યાયાધીશ પ્રશ્ન કરે છે. શૂન્ય આંખે એ સણસણતો જવાબ આપે છે, “કારણ કે (એમના પાપે) હું જન્મ્યો…” બાળકને સાચવવાની ત્રેવડ નહીં છતાં એક પછી એક બાળક જણ્યે જતાં માબાપ વિરુદ્ધ એક બાળકનું એ સણસણતું તીર છે. 

લેબનીઝ ફિલ્મ ‘કાપરનોમ’ (કે ‘કાપરનાહુમ’) બાર વરસના ટેણિયા ઝૈનની કથા છે. એના વિષાદ અને એના નિર્ણયોની કથા છે. સંજોગવશાત્ જેલમાં ગોંધાયા પછી ત્યાં એ એક જણને ચાકૂ ભોંકી દે છે. એમાં કેસ થાય છે. એ સમયે અદાલતમાં એનાં માબાપ હાજર છે. ત્યાં ઝૈન માબાપ વિરુદ્ધ કેસ કરવાની વાત મૂકે છે. 

એનાં માબાપ, સૌઆદ અને સેલીમે, દીકરાના જન્મ પછી એનું બર્થ સર્ટિફિકેટ લેવાની દરકાર કરી નહોતી. એમણે આવી દરકાર એમનાં અન્ય સાત-આઠ સંતાનો માટે પણ કરી નથી. એમને મન બાળક જણવું એ શારીરિક ભૂખ સંતોષવાનું નૈસર્ગિક કૃત્ય છે. જણ્યા પછી બાળકના ઉછેરની ઔકાત કે તમન્ના તેલ પીવા જાય. લેબનીઝ શહેર બૈરતના ઝૂંપડપટ્ટી વિસ્તારમાં રહેતા આ પરિવારની ભીંતો અને છત પર જાણે શબ્દ કોતરાયેલો છેઃ સંઘર્ષ. 

આવા પરિવારનું ફરજંદ ઝૈન ઘરથી ભાગીને પોતાની રીતે જીવનની લડાઈ લડે છે. એનું ઘર છોડવાનું કારણ છે. માબાપ એની વહાલસોયી, અગિયાર વરસની બહેન સેહરને, ત્રીસીમાં આવેલા પુરુષ અસાદને વેચી નાખે છે, માત્ર બે મરઘીઓ માટે. અસાદ આવડી નાની છોકરીને ગર્ભવતી કરે છે જે બને છે સેહરના મૃત્યુનું કારણ. 

ગામડે વસતી એકલવાયી માતા અને મુંબઈમાં મોજે રહેતા દીકરા-વહુની વાત છે દિગ્દર્શક હાર્દિક ગજ્જરની ફિલ્મ અચારી બા. હાર્દિક આ પહેલાં ટીવી સિરિયલ્સ અને ગુજરાતી ફિલ્મોનું દિગ્દર્શન કરી ચૂક્યા છે. જિયો સિનેમા માટે એમણે અમર પ્રેમ કી પ્રેમ કહાની નામે ફિલ્મ પણ ગયા વરસે કરી હતી.

અચારી બાનું સૌથી મોટું આકર્ષણ નીના ગુપ્તાનું ટાઇટલ રોલમાં હોવું છે. કારકિર્દીમાં એક અફલાતૂન દોરમાં નીના પસાર થઈ રહ્યાં છે. એમનો દર્શકવર્ગ પણ વિસ્તર્યો છે. ગુજરાતીઓ માટે બીજું આકર્ષણ એ હોઈ શકે કે ફિલ્મમાં કથા ગુજરાતી માજીની છે જેઓ રાપરમાં એકલપંડે રહેતા નાનો પણ મજાનો અથાણાંનો વેપાર ચલાવે છે. તો, કથાની વાત કરીએ.

જૈષ્ણવી ઉર્ફે મનોજ (નીના) એમની સખીઓ શારદા (વંદના પાઠક) અને રૂપા (જાગૃતિ ઠાકોર) સાથે ગુજરાતના રાપરમાં અથાણાંનો ગૃહ ઉદ્યોગ ચલાવે છે. 65 વરસની જૈષ્ણવીનો દીકરો કેતન (વત્સલ શેઠ) એની પત્ની મનોરમા (માનસી રાચ્છ) અને દીકરા કૌશલ (અપૂર્વ શર્મા) સાથે મુંબઈમાં રહે છે. એને માની પડી નથી. વરસોથી મા સાથે ફોન પર વાત સુધ્ધાં કરી નથી. એમાં એકાએક એ માને ફોન કરીને મુંબઈ બોલાવે છે અને જૈષ્ણવી રાજીની રેડ થઈ જાય છે. પણ મુંબઈ આવીને એને જાણ થાય છે કે દીકરો-વહુ અને પૌત્ર ફરવા દાર્જીલિંગ જઈ રહ્યાં છે. એમણે તો માજીનએ એટલે બોલાવી કે એ મુંબઈ ઘેર રહીને એમના પાળેલા શ્વાન જેની (બડી)ની કાળજી રાખે.

દુનિયામાં બિઝનેસનો દાદો જેફ બેઝોસ છે. એનું એક હુલામણું નામ છે ઓલિગ્રાચ. ઓલિગ્રાચી એટલે અલ્પજનાધિપત્ય. અર્થાત્ એવા મુઠ્ઠીભર વગદાર માણસો જેઓની આર્થિક તાકાત, મીડિયા, ઉદ્યોગ અને સરકારી નીતિઓ પરની અમર્યાદ તાકાતને પડકારવી લગભગ અશક્ય થઈ જાય. 1994માં એમેઝોન શરૂ કરીને બેઝોસે ખરેખર અકલ્પનીય આધિપત્ય ઊભું કર્યું છે. બેઝોસ (અને માઇક્રોસોફ્ટ અને ગૂગલના સ્થાપકો) વિશે કહેવાય છે કે એમની હથેળીમાં દુનિયા બંધ છે. બેઝોસના મામલામાં મૂળે એ શક્ય થયું ઓનલાઇન બિઝનેસથી. એ અલગ વાત કે ઓનલાઇન બિઝનેસે દુનિયાની પથારી ફેરવી નાખવામાં કાંઈ બાકી રાખ્યું નથી. એનો વ્યવસ્થિત અંદાજ મેળવવા જોઈ લેવી ડોક્યુમેન્ટરી, ‘બાય નાઉઃ ધ શોપિંગ કોન્સ્પિરસી.’

બ્રિટિશ ફિલ્મમેકર નિક સ્ટેસીએ આ પહેલાં પણ એકએકથી ચડિયાતી વિચારોત્તેજક ડોક્યુમેન્ટરીઝ બનાવી છે. એની થોડી વાતો આ સાથે અલગથી છે. વાત કરીએ ‘બાય નાઉ’ની. લોકોને ઘેરબેઠા ખરીદી કરીને પોતાની કમાણીની, પર્યાવરણની ઘોર ખોદતા કરવાનું અક્ષમ્ય પાપ ઓનલાઇન શોપિંગ કરી રહ્યું છે. ઓનલાઇન શોપિંગને રાક્ષસી કદનું બનાવવા, લોકોને જાતજાતનાં પ્રલોભનોથી ખરીદી કરવા ઉત્તેજિત કરવા કંપનીઓ અનેક પ્રકારના તિકડમ ચલાવે છે. ડોક્યુમેન્ટરીમાં એ તિકડમનો પર્દાફાશ કરવામાં આવ્યો છે. પહેલાંની દુનિયા જરૂરિયાત પ્રમાણે ખરીદી કરવામાં માનતી હતી. એ દુનિયાનું કાસળ ઓનલાઇન શોપિંગે કાઢી નાખ્યું છે. એણે હવે કંપનીઓની નફાકારકતા વધારવા માટે શોપિંગ કરતા લોકોની દુનિયા ઊભી કરી નાખી છે. એ કેવી રીતે શક્ય થાય, એવું વિચારવાનું રહેવા દો. ડોક્યુમેન્ટરી જોશો તો કપાળ કૂટતાં કબૂલ કરવું પડશે કે હા, હું પણ આ ષડયંત્રનો ભોગ છું.

વાયઆરએફ એન્ટરટેઇનમેન્ટની ફિલ્મ ‘વિજય 69’ નેટફ્લિક્સ પર આવી છે. એનાં એનિમેશનવાળાં પોસ્ટર્સ બધે લાગ્યાં છે. લીડ રોલમાં અનુપમ ખેર છે. તેઓ ભજવે છે વિજય મેથ્યુનું પાત્ર.

વિજય ભૂતપૂર્વ સ્વિમિંગ ચેમ્પિયન છે. આજે 69 વર્ષની ઉંમરે સમાજ એને એક બુઢ્ઢા તરીકે જુએ છે. વિજય કશુંક કરી બતાવીને પોતાનું નામ ઇતિહાસમાં અંકિત કરવા ચાહે છે. ફિલ્મની શરૂઆત એક હળવા દ્રશ્ય સાથે થાય છે. એમાં પરિવારજનો અને ફલી (ચંકી પાંડે) સહિત મિત્રોએ વિજયને મૃત જાણી એની અંતિમક્રિયાની તૈયારી કરી દીધી છે. વિજય છેલ્લે દરિયાકિનારે, એની પાળ પરથી પાણીમાં ઝંપલાવતો દેખાયો હતો.

હશે. વિજય હેમખેમ આવે છે. ત્યાં ટ્રાઇથલોન સ્પર્ધાની જાણ થાય છે. એમાં સ્પર્ધકે દોઢ કિલોમીટર તરણ, 40 કિલોમીટર સાઇકલિંગ અને છેલ્લે 10 કિલોમીટર દોડવાનું હોય છે. વિજયને એમાં હિસ્સો લેવો છે. સપ્રધાની આયોજક સંસ્થાને વિજય યેનકેન એ માટે મનાવવામાં સફળ થાય છે. એની કોલોનીમાં આદિત્ય (મિહિર આહુજા) નામનો 18 વરસનો યુવાન રહે છે. એ પણ સ્પર્ધામાં છે. બેમાંથી કોઈ પણ સ્પર્ધા પૂરી કરે તો કાં તો સૌથી નાના ઉંમરના કાં સૌથી મોટી ઉંમરના સ્પર્ધક તરીકે રેકોર્ડ બનવાનો છે. શરૂઆતમાં એકમેકના હરીફ તરીકે બેઉ બાથ ભીડે છે. પછી થાય છે દોસ્તી અને બેઉ બને છે એકમેકના પૂરક, માર્ગદર્શક. ટૂંકમાં, સ્પર્ધાની રસાકસી, પરિવારજનો તથા મિત્રો અને છેલ્લે, વિજય સ્પર્ધામાં ખરેખર ભાગ લઈ શકે છે કે નહીં, અને લઈ શકે છે કે તો શું થાય છે, એ છે વાર્તાનો સાર.

‘વિજય 69’ ફોર્મ્યુલા ફિલ્મ છે. નાવીન્ય એટલું કે વાત એક વૃદ્ધની છે. અનુપમ ખેરને કારણે વિજયનું પાત્ર જીવંત બન્યું છે. છતાં, દિગ્દર્શક અક્ષય રોય, જેઓ ફિલ્મના લેખક પણ છે, પટકથામાં એ જાદુ પર્યાપ્ત નથી લાવી શક્યા જે ફિલ્મને જકડી રાખનારી બનાવી શકે. ફિલ્મનાં અમુક દ્રશ્યો મજેદાર ખરાં પણ સમગ્રતયા ફિલ્મ સાધારણ રહે છે. આ પ્રકારની અનેક ફિલ્મો આવી ગઈ હોવાથી પણ સ્પર્ધકની પૂર્વતૈયારી, કોચ (વ્રજેશ હીરજી છે ખેરનો કોચ) સાથેનાં દ્રશ્યો વગેરે બધું નવું લાગતું નથી. ફિલ્મને હળવીફુલ અથવા રમૂજસભર રાખવા માટે થતો પ્રયાસ પણ એવરેજ છે.

ફિલ્મ હોય કે ઓટીટી શો, દરેકના કેન્દ્રસ્થાને એક વાર્તા, એક વિચાર હોય. કોઈક પ્રણયકથા, કોઈક હોરર, કોઈક સામાજિક તો કોઈક કોમેડી. કહે છે કે વાર્તા આ વિશ્વમાં સાત જ છે. એને જ આમતેમ ફેરવીને સર્જાતી રહે છે નવી નવી વાર્તાઓ.

ઓટીટી અને ઓનલાઇન પ્લેટફોર્મ્સે આ વાર્તાબાજીને નવા ટ્વિસ્ટ આપ્યા છે. ફિક્શન એટલે કાલ્પનિક વાર્તા અને નોન-ફિક્શન એટલે હકીકત પરથી સર્જાયેલી વાર્તા કે એવું સર્જન. બેઉ મોરચે ગજબનું વૈવિધ્ય ઓનલાઇન મનોરંજનને કારણે આવ્યું છે. માત્ર ફિલ્મ કે ટેલિવિઝનમાં જે બનાવવું કે, જોવું શક્ય નહોતું એ આ બધાંને કારણે શક્ય થયું છે. વાત કરીએ એવા અમુક શોઝની જેનાં કદાચ નામ ના સાંભળ્યાં હોય છતાં, એ છે અલગ જ પ્રકારના. એના દર્શકો પણ ઘણા છે. અને વિષય? વાંચો એટલે ખબર પડશે.

માય સ્ટ્રેન્જ એડિક્શનઃ ટીએલસીની યુટ્યુબ ચેનલ પર આ નામનો એક શો છે. એમાં સતત નવા એપિસોડ્સ ઉમેરાતા રહે છે. એકાદ મહિના પહેલાં એમાં ઉમેરાયેલો એપિસોડ અમેરિકાના ફ્લોરિડાના સેન્ટ પીટર્સબર્ગ શહેરના એક યુગલનો છે. પતિ-પત્ની બેઉને શી આદત છે જાણો છો? ગુરુશંકા કરવા માટે કોફીવાળું એનિમા લેવાની!