2023નું વરસ પૂરું થવાને છે. ઢગલાબંધ વેબ સિરીઝ દર્શકો સામે એણે મૂકી. ફિલ્મો પણ. વરસનું વિહંગાવલોકન કરવાનો સમય આવ્યો છે ત્યારે બે તબક્કે વાત કરીએ. આજે કરીએ વેબ સિરીઝની વાત. કોણ ચમકી અને કોણ મોળી પડી એની વાત.

વરસ દરમિયાન આવેલી સિરીઝમાંથી જેણે દર્શકોને જીત્યા એમાં હંસલ મહેતાની સ્કૂપ અને ‘સ્કેમ 2003’ ટોપ પર છે. ગયા વરસે રાજ અને ડી.કે.એ દર્શકોને મોહી લીધા હતા આ વરસે મહેતાસાહેબે. ‘સ્કેમ 2003’માં વાત સ્ટેમ્પ પેપર કૌભાંડના કિંગ તેલગીની છે. હર્ષદ મહેતાના શેર બજાર કૌભાંડવાળી ઓરિજિનલ સિરીઝની આમ એ સિક્વલ પણ સાવ સ્વતંત્ર અને વેગળી વાર્તાવાળી. ગગન દેવ રિયાર નામના અભિનેતાને આ સિરીઝે પ્રથમ પંક્તિના કલાકારમાં સ્થાન અપાવ્યું. દસ એપિસોડવાળી સિરીઝ સોની લિવ પર જોઈ શકાય છે. છે એ લાંબી અને ક્યાંક ક્યાંક કંટાળાજનક પણ. છતાં, વિષયની મૌલિકતા અને મેકરની કલ્પનાશીલતા એના પ્લસ પોઇન્ટ છે.

‘સ્કૂપ’ને ખાસ્સા એવોર્ડ્સ મળ્યા છે. કરિશ્મા તન્ના એમાં પત્રકાર જાગૃતિ પાઠકનું પાત્ર ભજવે છે. પત્રકારત્વ આસપાસ ફરતી આ સિરીઝ પહેલાં ગયા વરસે ‘ધ બ્રોકન ન્યુઝ’ સિરીઝ ઝીફાઇવ પર આવી હતી. વાસ્તવિક ઘટના પર આધારિત આ સિરીઝમાં છ એપિસોડ્સ છે. વરસની અન્ય સિરીઝની સરખામણીમાં એ બેશક વધુ મનોરંજક છે.

સ્પેનિશ વેબ સિરીઝ ‘એલિટ’ પર આધારિત આઠ એપિસોડવાળી ‘ક્લાસ’ વરસની શરૂઆતમાં આવી હતી. દિલ્હીની પોશ સ્કૂલમાં ભણતા શ્રીમંત નબીરાઓ વચ્ચે સાધારણ પરિવારના વિદ્યાર્થીઓ ભણવા પહોંચે પછી શું થાય એની એમાં વાર્તા છે. સફળ અને ગાજેલી સિરીઝનો પાયો મળવા છતાં ‘ક્લાસ’ કોઈ એન્ગલથી ક્લાસિક સિરીઝ નથી બની.

શાહિદ કપૂરને લીડમાં ચમકાવતી, રાજ અને ડી.કેની સિરીઝ ‘ફર્ઝી’ પણ વરસની શરૂઆતમાં આવી. એ સફળ રહી એમ કહીએ તો પણ એટલું નક્કી કે ‘ધ ફેમિલી મેન’ સામે એ ફીકી છે. આ સર્જકોની આ વરસની વધુ એક સિરીઝ ‘ગન્સ એન્ડ ગુલાબ’ તો ‘ફર્ઝી’ કરતાં નબળી રહી. એમાં રાજકુમાર રાવ જેવા પ્રતિભાશાળી અભિનેતાની હાજરીથી પણ કોઈ જાદુ સર્જાયો નહીં.

અર્શદ વારસીને ચમકાવતી ‘અસુર’ સિરીઝની નવી સીઝન જૂનમાં આવી હતી. પહેલી સીઝને ખાસ્સી ચર્ચા જગાડી હતી. બીજી સીઝન ‘ધ રાઇઝ ઓફ ધ ડાર્ક સાઇડ’ ઘણાને ગમી છતાં, એમાં એવો મેજિક નથી જેવો પહેલી સીઝનમાં હતો.

સોશિયલ ઇન્ફ્લુએન્ઝર ટર્ન્ડ એક્ટર ભુવન બામે જાન્યુઆરીમાં છ એપિસોડની સિરીઝ ‘તાઝા ખબર’ સાથે અભિનયના મોરચે મોટી છલાંગ મારી હતી. સિરીઝનો વિષય મજેદાર પણ એ બની છે ખૂબ સાધારણ.

ફેબ્રુઆરી અને જૂનમાં બે તબક્કે રિલીઝ થયેલી ‘ધ નાઇટ મેનેજરે’ પણ ખાસ્સી ઉત્કંઠા જગાડી હતી. એ હતી એક ઇંગ્લિશ સિરીઝનું હિન્દી સંસ્કરણ. અનિલ કપૂર, આદિત્ય રોય કપૂર, શોભિતા ધૂલીપાલા સહિતનાં સિતારાઓ છતાં એનાં ગાજ્યાં મેહ વરસ્યાં નહી.

વિષયની દ્રષ્ટિએ જુદી અને સારી રીતે નિર્મિત ‘ધ રેલવેમેન’ ગયા મહિને આવી. યશરાજના બેનર વાયઆરએફ એન્ટરટેઇનમેન્ટની ચાર એપિસોડવાળી આ સિરીઝમાં આર. માધવન, કે. કે. મેનન, દિવ્યેન્દુ, બાબિલ ખાન વગેરે છે. ભોપાલ ગેસ ગુર્ઘટના પર આધારિત આ સિરીઝ દર્શકોને ગમી છે.

મોના સિંઘ, આશુતોષ ગોવારિકર, અમેય વાઘ, વિકાસ કુમાર વગેરે કલાકારોવાળી ‘કાલા પાની’ સિરીઝ ઓક્ટોબરમાં આવી. આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ પર અકળ બીમારી ત્રાટક્યા પછી જીવ બચાવવા સંઘર્ષરત પાત્રોની એમાં વાત છે. સાત એપિસોડવાળી આ સિરીઝે પણ ઉત્કંઠા જગાડ્યા પછી દર્શકોનાં દિલ ધાર્યાં પ્રમાણે જીત્યાં નથી.

કલાકારોને સિતારા શાને કહેતા હશે? અમુક ચહેરા સાવ અજાણ્યા હોય અને અચાનક પ્રસિદ્ધિના આકાશમાં ચમકવા માંડે એટલે? એકવાર નામ થયા પછી અમુક શુક્રતારાની જેમ સતત ઝણહળતા રહે અને અમુક ખરી પડે, એટલે? કોને ખબર, પણ જે રીતે ઓનલાઇન મનોરંજનની દુનિયામાં સદંતર અજાણ્યા ચહેરા આવીને છવાઈ જાય છે એ જોઈને કલાકારોને સિતારા કહેવું એકદમ વાજબી લાગે.

અજાણ્યા ચહેરામાંથી સિતારા થનારાં બે કલાકારો એટલે શોભિતા ધુલિપાલા અને સુવિન્દર વિકી. શોભિતા હવે ખાસ્સું જાણીતું નામ છે. સુવિન્દર ‘કોહરા’ વેબ સિરીઝથી છવાઈ ગયા છે. ‘કોહરા’ પંજાબી સિરીઝ છે. હિન્દી સહિતની ભાષાઓમાં માણી શકાય છે. એની શરૂઆત રસપ્રદ છે. ધુમ્મસિયાળી એક સવારે એક યુવક અને યુવતી ખુલ્લા ખેતરમાં કામુક પળો માણી રહ્યાં છે. એકાએક કર્મ વચ્ચે પડતું મૂકીને યુવક સતત ભસ-ભસ કરી રહેલા કૂતરાને ભગાડવા જાય છે… અને એના હોશ ઊડી જાય છે, કારણ કે એની નજર પડે છે એક શબ પર!

આવે છે પોલીસ. એમાં એક છે બલબીર સિંઘ ઉર્ફે સુવિન્દર. કારકિર્દીનાં અનેક વરસો પછી પણ બલબીર મામૂલી સબ ઇન્સ્પેક્ટરથી વિશેષ કશું નથી. ‘કોહરા’માં બલબીરના પાત્રએ બેહદ પ્રશંસા અંકે કરી છે. ક્રાઇમને કેન્દ્રમાં રાખીને આવેલી અનેક વેબ સિરીઝ પછી પણ કોહરાએ તરંગો સર્જ્યાં છે. એનું એક સશક્ત કારણ સુવિન્દરનો અભિનય છે. શી ખાસિયત છે એમના અભિનયની?

કલાકારના હાથમાં હોય છે પાત્રને સાકાર કરવાનું મહા અઘરું કામ. લખાણ એક વાત છે અને દિગ્દર્શન બીજી વાત. કલાકારે એ બન્નેને પાર કરીને આગળ જવાનું હોય છે. એણે પાત્રને સૂઝબૂઝથી સમજવાનું અને જીવંત કરવાનું હોય છે. એ કામ સુવિન્દરે એટલી બખૂબી કર્યું છે કે ‘કોહરા’ સમગ્રપણે એમની સિરીઝ લાગે છે. એવું કરવામાં એમણે આંખો અને મૌનનાં શોનો ઉપયોગ કર્યો છે. બહુ ઓછા કલાકારોએ આ કળા આત્મસાત કરી હોય છે. વીતેલા સમયના અમુક કલાકારોમાં આપણે એ ખૂબી હતી. જેમ કે ગુરુદત્ત, સંજીવ કુમાર. બીજાં નામ પણ છે જ છતાં, વાત અત્યારે સુવિન્દરની છે.

‘કોહરા’ના શરૂઆતી એપિસોડમાં દર્શક તરીકે થાય કે અચ્છા, ઓછાબોલું લાગે છે બલબીરનું પાત્ર, આગળ કદાચ ફાટશે ત્યારે નવો રંગ આવશે. એવું કશું થતું નથી. એનાથી ઊલટું, સિરીઝ આગળ વધે છે એમ બલબીર મૌન રહીને એટલો બોલકો થાય છે કે એની આંતરપીડા, એના મનમાં ચાલતી કશ્મકશ વગર શબ્દોએ વીંધવા માંડે છે. સુવિન્દરનું પાત્ર એના વાસ્તવિક, મધ્યવયસ્ક કરતાં મોટી વયનું છે. છતાં એ પાત્ર જીવી ગયા છે.

સુવિન્દર મૂળ હરિયાણાના સિરસાના છે. ચંદીગઢમાં મોટા થયા છે. પિતાને પ્રયોગાત્મક રંગભૂમિ કરતા જોઈને સુવિન્દરને અભિનયમાં રુચિ જાગી હતી. આઠમા ધોરણમાં ભણતાં એમણે ‘અંધેરી નગરી ચૌપટ રાજા’ નાટકમાં અભિનય કર્યો હતો. પંજાબી ફિલ્મોમાં કારકિર્દી શરૂ કરી હતી છેક ૨૦૦૨માં, ‘દેશ હો યા પરદેશ’ ફિલ્મથી. એમાં લીડમાં હતાં ગુરુદાસ માન અને જુહી ચાવલા. ત્યાંથી ‘કોહરા’ પહોંચતા એમને બે દાયકા લાગ્યા. ઓવર ધ ટોપ કોમેડી માટે પંજાબી ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રી જાણીતી છે. એ માહોલમાં ખાસ્સો સમય કાઢવા છતાં બલબીરને ન્યાય આપવો એ પોતાનામાં એક કમાલ છે. ‘કોહરા’ પહેલાં નાનાં નાનાં પાત્રો કરતાં એમણે સંઘર્ષ ખેડયો છે. ‘પાતાલલોક’ નામની સફળ સિરીઝના એક એપિસોડમાં ક્ષુલ્લક પાત્રમાં એ હતા. શાહિદવાળી ‘ઊડતા પંજાબ’માં કાકુ તરીકે આવ્યા અને ભુલાઈ ગયા. અક્ષયની ‘કેસરી’માં નાયક લાલ સિંઘ તરીકે પણ ખાસ નોંધ નહોતી લેવાઈ. હવે વાત બદલાઈ ગઈ છે. આઈએમડીબીના કલાકારોના રેટિંગમાં દીપિકા પદુકોણ પછી તેઓ હાલમાં બીજા નંબરે સૌથી લોકપ્રિય કલાકાર છે. ગજબ અચીવમેન્ટ. વાહ, સુવિન્દર!

શોભિતા ધુલિપાલા પણ એવી જ રીતે પોતાનું સ્થાન બનાવીને અત્યારે કરિયરના શ્રે કાળમાંથી પસાર થઈ રહ્યાં છે. એકત્રીસ વરસની આ અભિનેત્રી હિન્દી, મલયાલમ, તામિલ, તેલુગુ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં કાર્યરત છે. દસ વરસ પહેલાં મિસ ઇન્ડિયા અર્થનો ખિતાબ એમણે જીત્યો હતો. ૨૦૧૬માં અનુરાગ કશ્યપે એમને તક આપી હતી ‘રમણ રાઘવ ૨.૦’ ફિલ્મમાં. બ્યુટી કોન્ટેસ્ટ જીતનારી ઘણી યુવતીઓ અભિનયના વિશ્વમાં છવાઈ છે અને ઘણી, આ તો સાવ પ્લાસ્ટિક છે, એમ બદનામ પણ થઈ છે. શોભિતા બેમાંથી કોણ છે એ સિદ્ધ થયું ‘મેઇડ ઇન હેવન’ સિરીઝથી. એમાં તારા ખન્નાનું પાત્ર એમણે ભજવ્યું અને બસ, ત્યારથી પાછા વળીને જોયું નથી. એ પાત્ર ભજવવા મળ્યા માટે શોભિતાએ સોનમ કપૂરનો પણ આભાર માનવો જોઈએ, કારણ પાત્ર સૌથી પહેલાં ઓફર થયું હતું સોનમને. એમણે એ નકાર્યું અને મેકર્સે વિચાર્યું કે આ પાત્રમાં નવો ચહેરો લઈએ. બસ, શોભિતાનું નસીબ ખુલી ગયું.

શોભિતા તેલુગુભાષી છે. માતૃભાષાની ફિલ્મમાં એમને ‘મેઇડ ઇન હેવન’ પછી તક મળી, ૨૦૧૮માં. પછી તો એ સતત રહી વ્યસ્ત છે. હાલમાં ‘ધ નાઇટ મેનેજર’ સિરીઝમાં પણ એમને કાવેરી જેવું સરસ પાત્ર મળ્યું છે.

ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ સતત ગણાકાપ સ્પર્ધામાંથી પસાર થઈ રહ્યાં છે. ગમે તે ભોગે દર્શકોને જીતવા માટે તેમણે નાના પ્રકારના યત્નો કરવાના છે. ૨૦૨૩ અડધાથી વધુ પસાર થઈ ગયું છે ત્યારે એ જાણીએ કે કોણ કેટલા પાણીમાં છે

ઓટીટી પર આનંદ માણવા રિમોટ ઉઠાવ્યા લીધા પછી વ્યક્તિ કયા પ્લેટફોર્મ પર સૌથી પહેલાં પહોંચે છે એ અગત્યની બાબત છે. જે ઓટીટી પ્લેટફોર્મ મગજ પર છવાયેલું હોય એ અથવા જેના પર મનગમતો શો કે ફિલ્મ જોવાની તાલાવેલી થઈ રહી હોય એ તરફ વ્યક્તિ સૌપ્રથમ વળે છે. એ થઈ સામાન્ય માનસિકતા. એની સાથે અગત્યની બાબત છે કયું પ્લેટફોર્મ પોતાની બ્રાન્ડને મોટી કરવા સતત ધમપછાડા કરી રહ્યું છે. બ્રાન્ડિંગ, માર્કેટિંગ, ઓફર્સ વગેરે થકી પણ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ પોતાની લીટી બીજા કરતાં લાંબી કરી શકે છે. આ બધું કરીને ૨૦૨૩માં એક અથવા બીજા રસ્તે કોણ, ક્યાં પહોંચ્યું છે એની વાત કરીએ.

જીઓ સિનેમાએ ક્રિકેટ અને ટેનિસની ટોપ ટુર્નામેન્ટ્સ ગજવે કરીને સ્પર્ધકોની ઊંઘ હરામ કરી છે. વળી, એમાંનું મોટા ભાગનું મફતમાં ઉપલબ્ધ હોવાથી અને જિયો મોબાઇલ આખા દેશમાં ઘર કરી ગયા હોવાથી એને એડવાન્ટેજ છે. પરિણામ એ છે કે હજી એક-દોઢ વરસ પહેલાં જેની કોઈ વિસાત નહોતી લેખાતી એવું આ પ્લેટફોર્મ અમુક પરિમાણોમાં દેશનું બીજા નંબરનું ઓટીટી પ્લેટફોર્મ બની ગયું છે. જિયોએ મફતમાં ફિલ્મો અને વેબ સિરીઝનો મારો પણ શરૂ કરી દીધો છે. ઉદ્દેશ એટલો કે જે દર્શકો આઈપીએલ વગેરેથી એની સાથે સંકળાયા એ પાછા ના ચાલ્યા જાય.

નવાઈની વાત એ પણ કે ક્રિકેટના રાઇટ્સ હાથમાંથી ચાલ્યા જવાને કારણે ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટારને મોટો ફટકો પડવાની એક શક્યતા હતી. એવું થયું નથી. આ વરસે પણ એણે સારા શોઝથી પોતાની મહત્તા જાળવી રાખી છે. એના સૌથી વધુ જોવાયેલા શો (કે ફિલ્મો)માં ‘ધ નાઇટ મેનેજર’, ‘તાઝા ખબર’, ‘સાસ બહુ ઔર ફ્લેમિંગો’, ‘સિટી ઓફ ડ્રીમ્સ’, અને ‘પોપ કૌન’ આવે છે. એ અલગ વાત કે આ શોઝમાંથી બેમોઢે વખાણ કરવાં પડે એવો શો એક પણ નથી.

૨૦૨૩ના ફર્સ્ટ હાફના ટોપ શોઝમાં પ્રાઇમ વિડિયોના ‘ફર્ઝી’, ‘દહાડ’ અને ‘હેપી ફેમિલીઃ કંડિશન્સ અપ્લાય’ પણ આવે છે. ત્રણેય શો પ્રમાણમાં સારા છે. જોકે ‘ફર્ઝી’ માટે કહી શકાય કે જે ખાસિયતો એની પહેલાં આ પ્રકારના શોઝમાં આવી એનું એમાં પુનરાવર્તન થયું છે. શાહિદ કપૂર જેવા સ્ટારની હાજરી અને રાજ અને ડીકે જેવા મેકર્સનાં નામ સિરીઝ સાથે સંકળાયેલા હોવાથી દર્શકો એના તરફ ખેંચાયા. ડિટ્ટો એવું ‘દહાડ’ માટે કહી શકાય જેમાં સોનાક્ષી સિંહા છે. રહી વાત ‘હેપી ફેમિલી’ની, તો સાફસુથરા પારિવારિક શોઝની શ્રેણીમાં આવતો આ શો દર્શકોને આકર્ષે એ સ્વાભાવિક ગણાય.

મફતમાં ખાસ્સું મનોરંજન પીરસતું પ્લેટફોર્મ એમએક્સ પ્લેયર આ વરસે અત્યાર સુધીમાં ખાસ ઉકાળી શક્યું નથી. ‘આશ્રમ’ જેવી ગાજેલી સિરીઝે એને જે લીડ આપી હતી એ પાછી અંકે કરવા આ ઓટીટીએ ફરી એવું જ કંઈક પીરસવું પડશે. ‘આશ્રમ’ની નેક્સ્ટ સીઝન પણ એ કામ કરી શકે છે. દેશ અને દુનિયામાં એક સૌથી પાવરફુલ ગણાતું પ્લેટફોર્મ નેટફ્લિક્સ પણ વરસના પૂર્વાર્ધમાં એવો કોઈ શો કે ફિલ્મ આપી શક્યું નથી જેના માટે એ પોરસાઈ શકે.

ઓટીટી પર મફતમાં ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ, પછી ડબલ્યુપીએલ અને હવે આઈપીએલ! આ નિર્ણયે ટીવી અને ઓટીટી જગતને હચમચાવી નાખ્યું છે

આઈપીએલ જામી રહી છે. ૧૦ ટીમ આઈપીએલ ૨૦૨૩ની ટુર્નામેન્ટમાં વિજેતા થવા મરણિયા થવાની છે. ભારતીયો સ્ક્રીન સામે ખોડાઈ ગયા છે. ક્રિકેટને ભારતમાં નરી રમત ગણીએ તો નગુણામાં ખપી જઈએ. ખેર, ૨૮ મેએ કોણ કપ ઉઠાવીને એને ચુંબન કરશે એ સમય આવ્યે ખબર. આજની વાત કરો તો રિલાયન્સની વાયાકોમ ૧૮, જિયો સિનેમા અને મુકેશભાઈ ઓલરેડી વિજેતાની રૂપે મંદ મંદ સ્મિત રેલાવી રહ્યા છે.

વાયાકોમ ૧૮એ રૂપિયા  ૨૩,૭૫૮ કરોડનો ચેક આઈપીએલના પાંચ વરસના ડિજિટલ પ્રસારણ માટે બીસીસીઆઈના નામે ફાડયો છે. ટીવી પ્રસારણના અધિકારો માટે સ્ટાર સ્પોર્ટ્સે રૂપિયા ૨૩, ૫૭૫ ચૂકવ્યા છે, મતલબ ડિજિટલ રાઇટ્સ કરતાં ઓછા. પ્રસારણકર્તા તરીકે સ્ટાર સ્પોર્ટ્સ ચેનલની સબસ્ક્રિપ્શન ફી સહિત જાહેરાતોથી કમાણી કરશે. સ્ટાર પાસે પહેલાં ડિજિટલ પ્રસારણના અધિકારો પણ હતા. ત્યારે એણે એના ઓટીટી પ્લેટફોર્મના સબસ્ક્રિપ્શનથી પણ કમાણી કરી હતી. જિયો સિનેમા આઈપીએલ મફતમાં દેખાડે છે. એણે વિમેન પ્રીમિયર લીગ (ડબલ્યુપીએલ)ની પહેલી સીઝન અને ફીફા ફૂટબોલ વર્લ્ડ કપ વખતે પણ આમ જ કર્યું. ઓટીટીનાં મોટાં માથાં સ્તબ્ધ છે કે મુકેશભાઈ કરવા શું બેઠા છે?

આઈપીએલના ઇતિહાસમાં (કદાચ કોઈપણ રમતની મોંઘી, પ્રતિતિ ટુર્નામેન્ટમાં પણ) પહેલીવાર કોઈ કંપની આખી સ્પર્ધાઓ મફતમાં દર્શાવી રહી છે. એનું ગણિત આમ સમજવું અઘરું, પણ રિલાયન્સની રણનીતિમાં ઊંડા ઊતરો તો થોડું સહેલું છે.

૨૮ ડિસેમ્બર ૨૦૦૨ના રોજ ધીરુભાઈ અંબાણીની ૭૦મી જન્મજયંતીએ દેશમાં (અવિભાજિત) રિલાયન્સ જૂથે સીડીએમએ મોબાઇલ લાન્ચ કર્યો હતો. મોબાઇલ ત્યારે લક્ઝરી હતો. ‘કર લો દુનિયા મુઠ્ઠી મેં’ના નારા સાથે રિલાયન્સ ફોન આવ્યો માત્ર રૂ. ૫૦૧માં અને ધરતી રસાતળ થઈ. પછીનાં છ વરસમાં છ કરોડ ભારતીયો રિલાયન્સ ફોનધારી હતા. જે કામ એસ્સાર (સ્વિસ પીટીટી સાથે દેશમાં પહેલવહેલી મોબાઇલ સેવા રજૂ કરનાર) કે હચીસન (જેની સાથે એસ્સારે ભાગીદારી કરી અને સ્વિસ પીટીટીએ વિદાય લીધી) કે બીપીએલ મોબાઇલ ૧૯૯૫થી ૨૦૦૨ વચ્ચે કરી શકી નહી એ રિલાયન્સ મોબાઇલે ફટાફટ કરી નાખ્યું. મોબાઇલ ક્રાંતિનું બીજું મોજું આવ્યું ૨૦૧૭માં જ્યારે ઇન્ડિયા કા ફોન તરીકે જિયો ફોન રજૂ થયો. બે ક્રાંતિથી મોબાઇલ લક્ઝરીમાંથી જરૂરિયાતની ચીજ બની ગયો.

રિલાયન્સે જિયો માર્ટે પણ ઇ-કોમર્સમાં ક્રાંતિ કરી. મિનિમમ ઓર્ડર અને ડિલિવરી ચાર્જ વિના એ સેવા આપે છે. અન્ય કોઈ કંપનીને આવું પોસાતું નથી કે કેમ કરવું એની ટપ પડતી નથી. જિયો ફોનનું રોકાણ નીકળતા અને એને નફાકારક થતા લાંબો સમય જશે એવી એક ગણતરી હતી. એ ખોટી પાડતાં જિયો સડસડાટ નંબર વન મોબાઇલ સેવા સાથે નફાકારક સાહસ પણ બની ગયું.

હવે ઓટીટીની વાત. ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર, નેટફ્લિક્સ, પ્રાઇમ વિડિયો, એમએક્સ વિડિયો વગેરે સૌ પાકે પાયે પ્રસ્થાપિત ઓટીટી બ્રાન્ડ બની ચૂકી ત્યારે જિયો સિનેમા બચ્ચું હતું. જિયો કનેક્શન સાથે એપ મફત મળવા છતાં વાસ્તવિક યુઝર્સ ઓછા હતા. એક્સક્લુઝિવ કોન્ટેન્ટ અને બ્રાન્ડ પાવરના મામલે એ લાંબો સમય ટાઢીબોળ એપ રહી. રિલાયન્સ માટે એ સમસ્યા નહીં, રણ રણનીતિ રહી. રણનીતિ એવી કે એકવાર ગામેગામ, હાથેહાથ જિયો ફોન પહોંચવા દો, ફિર દેખા જાયેગા. આજે દેખા જાયેગાની ટર્મ દિખા દો સુધી પહોંચી છે.

 

યુટ્યુબે ઓનલાઇન વિડિયોના ક્ષેત્રે ક્રાંતિ કરી ત્યારે કોણે ધાર્યું હતું કે શેરીએ શેરીએ યુટ્યુબર્સ હશે? આગળ આવું ઓટીટી પ્લેટફોર્મના મામલે પણ થઈ શકે છે. કારણ ઘણી કંપનીઓ ઓટીટી પ્લેટફોર્મ શરૂ કરવા ઇચ્છનારાને ટેક્નોલોજી અને અન્ય સગવડો પૂરી પાડશે. બદલામાં તેઓ ફી રળશે અને અથવા વિડિયોથી થતી આવકમાં હિસ્સો લઈ જશે

 

કોઈક સાવ નવા વેપારની શરૂઆતમાં અનેક ખેલાડીઓ કૂદી પડે એમ ઓટીટી શરૂ કરવાના મામલે પણ હોડ જામી છે. વૈશ્વિક ખેલાડીઓ વચ્ચે પ્રાદેશિક ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ પોતાનું સ્થાન દ્રઢ કરવા પ્રયત્નશીલ છે. નાનાં અને ઓછાં જાણીતાં ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સ સતત આવી રહ્યાં છે. અમુક આગળ જતાં જાણીતાં થઈ શકે છે. ઓટીટી પ્લેટફોર્મ શરૂ કરવાનું રોકાણ અને ચલાવવાનો, નવા શોઝ પીરસવાનો ખર્ચ મોટો છે. મોટા ખેલાડીઓ આ ક્ષેત્રમાં લાગતા રોકાણ, પડકારોથી વાકેફ છે. આપણે પણ વાકેફ થવાનો પ્રયત્ન કરીએ. સાથે ક્ષેત્રમાં આગળની સંભવતઃ ક્રાંતિની ચર્ચા કરીએ.

ઓટીટી શરૂ કરવું આસાન નથી. એમાં પ્રારંભિક રોકાણ કેટલું અને ટકી રહેવા માટે કેટલાં ઊંડાં ખિસ્સાં જોઈએ એ સમજવું સહેલું નથી. જોકે ટેક્નોલોજી એવી ચીજ છે જે ઘણી ઉથલપાથલ કરી શકે છે. એની શરૂઆત થઈ ચૂકી છે. ઇન્ટરનેટ પર એવી ઓફર્સ છે જેમાં દાવો કરવામાં આવે છે કે માત્ર પાંચ હજાર ડોલર એટલે રૂ. પાંચ લાખથી ઓછામાં ઓટીટી પ્લેટફોર્મ તૈયાર કરી આપશું. વાસ્તવિકતા એવી કે સારું ઓટીટી પ્લેટફોર્મ ઊભું કરવા રૂ. પચાસ લાખ પણ ઓછા પડી શકે. એ તો પ્લેટફોર્મનો ખર્ચ. પછી ચલાવવાનો ખર્ચ, સતત નવા કાર્યક્રમો પીરસવાનો ખર્ચ.

નવા શોઝ, ફિલ્મો વગેરેના નિર્માણમાં થતું રોકાણ તોસ્તાન હોય છે. પ્રાઇમ વિડિયો, નેટફ્લિક્સ જેવા માંધાતાઓ સામે ઝીંક ઝીલવામાં અન્ય ઘણી મોટી કંપનીઓ પણ મૂંઝવણ અનુભવે છે. તો પછી મગતરાંઓ શું ટકે? એક સારી વેબ સિરીઝ માટે સો-દોઢસો કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ સામાન્ય વાત છે. વરસમાં આવી છ સિરીઝ પણ બનાવાય તો રોકાણ ક્યાં પહોંચે?

નિર્માણ પછીનો પડકાર માર્કેટિંગ અને પ્રમોશનનો છે. એનો ખર્ચ પણ ગંજાવર છે. ઘણીવાર આપણને સારા શોની મોડી ખબર પડવાનું કારણ એનું નબળું માર્કેટિંગ એ પ્રમોશન હોય છે. નિર્માતાને કે પ્લેટફોર્મને ક્યારેક એવા ખર્ચની જરૂર વર્તાતી ના હોય અથવા ક્યારેક મોટો ખર્ચ કરવાની એની ત્રેવડ ના હોય ત્યારે આવું થાય છે.