માત્ર ઓટીટી પર સ્ટ્રીમ થવાને બનતી ફિલ્મોની ગુણવત્તા કેમ દિન-પ્રતિદિન નબળી થઈ રહી છે? એક નહીં, બે એવી ફિલ્મોની આજે વાત કરીએ જેમાં મોટાં નામ સંકળાયેલાં હોવા છતાં પરિણામ નિરાશાજનક છે

સારી અને ખરાબ સસ્પેન્સ મર્ડર મિસ્ટ્રી ફિલ્મ વચ્ચે ફરક શો? સારી ફિલ્મમાં મનમાં ઉત્કાંઠા રહે કે મર્ડર કોણે કર્યું હશે? ખરાબ ફિલ્મ જોતાં સતત થાય કે અલા યાર, મર્ડરની વાત જવા દો, પહેલાં એ કહો કે આ ફિલ્મ બનાવી શું કામ?

હોમી અડાજણિયાની મર્ડર મિસ્ટ્રી ‘મર્ડર મુબારક’ બીજા ટાઇપની છે. મનોરંજનના મામલે નેટેનેટ નબળી આ ફિલ્મ નેટફ્લિક્સ પર છે. છે. શું છે એમાં?

પાટનગરમાં પોશ એવી, દિલ્હી રોયલ ક્લબ છે. આઝાદ દેશમાં પણ એ અંગ્રેજિયતના બોજતળે દબાયેલી છે. એમાં થાય છે ક્લબના કર્મચારી લિયો (આશીમ ગુલાટી)નું ખૂન. તપાસ કરવા આવે છે એસીપી ભવાની સિંઘ (પંકજ ત્રિપાઠી). સામે છે શકમંદોઃ બામ્બી (સારા અલી ખાન), આકાશ ઉર્ફે કાશી (વિજય વર્મા), એક્ટ્રેસ શેહનાઝ (કરિશ્મા કપૂર), કોકટેલ પી પી કરતી કોકી (ડિમ્પલ કાપડિયા), સોશિયલાઇટ રોશની (ટિસ્કા ચોપરા), એનો દીકરો યશ (સુશીલ નૈયર), રાજા રણવિજય (સંજય કપૂર), ક્લબનો કર્મચારી ગપ્પી રામ (બ્રિજેન્દ્ર કાલા), ક્લબનો ચેરમેન ભટ્ટી (દેવેન ભોજાણી) વગેરે.

‘મમુ’નાં પાત્રો  ચિત્રવિચિત્ર છે. મોટા ભાગનાં અળવીતરી આદત કે બેકગ્રાઉન્ડ ધરાવે છે. રણવિજય વેઇટર્સને ટિપમાં વીસ રૂપરડીની નોટ પકડાવીને, “બચ્ચોં કી મીઠાઈ કે લિયે…” એવું ગાતો રહે છે. કોકી વિચિત્ર કોકટેલ પીધે રાખે છે. લગભગ બધાં પાત્રો આવાં જ છે. ફિલ્મને મજેદાર બનાવવા પાત્રોને ચોક્કસ આદત, સ્ટાઇલ, વસ્ત્રો, તકિયાકલામ આપવાં નવી વાત નથી. એમાંથી કંઈક નક્કર નીપજે તો સરસ. ‘મમુ’માં એવું થતું નથી. થાય છે તો એટલું કે પાત્રો કાર્ટૂનિશ બને છે. બીજો પ્રોબ્લેમ એ કે શકમંદો ઊભા કરવા અહીં જરૂર કરતાં વધારે પાત્રો છે. એનાથી વાત બનવાને બદલે વણસી છે. આટઆટલાં પાત્રોને જસ્ટિફાઈ કરવામાં દમ તો નીકળે જ. ઓછામાં પૂરું, કથાનો બેકડ્રોપ પાટનગરની સૌથી પોશ ક્લબનો! આવી ક્લબમાં કોઈ કરતાં કોઈ સેન્સિબલ માણસ ના હોય એ કેવું?

દેશની અઢારમી લોકસભાની ચૂંટણીનાં બ્યુગલ વાગી ગયાં છે. સાત તબક્કા, 44 દિવસ ચાલનારી ચૂંટણીને લીધે સર્વત્ર રાજકીય માહોલનું પ્રભુત્વ રહેવાનું છે. કોનો ગજ વાગશે, કોણ સત્તારૂઢ થશે, કોણ વિપક્ષમાં બેસશે, એની જાણ ચોથી જૂને થવાની, બશર્તે એક પક્ષ કે યુતિને બહુમતી મળે. રાજકારણ સમાજના કેન્દ્રમાં રહેવાનું છે ત્યારે યાદ કરીએ એવી થોડી ફિલ્મો, જેમાં રાજકારણની વાત રસાળ રીતે રજૂ થઈ

આંધીઃ રાજકીય મુદ્દાને આવરી લેવાનો જૂનો પણ જાણીતો સિનેમેટિક પ્રયાસ એટલે સંજીવ કુમાર અને સુચિત્રા સેનની ‘આંધી’. ગુલઝાર દિગ્દર્શક હતા. ઇન્દિરા ગાંધીના જીવનથી પ્રેરિત હોવાના મુદ્દાએ ફિલ્મ વિશે હોબાળો ઊભો કર્યો હતો. એવો કે એને સરખી રિલીઝ થવા દેવાઈ નહોતી. 14 ફેબ્રુઆરી 1975 રિલીઝની તારીખ હતી. પછી દેશમાં કટોકટી જાહેર થઈ ત્યારે તો ફિલ્મ પર સીધો  પ્રતિબંધ ઠોકી દેવાયો હતો. છેક 1977માં જનતા પાર્ટીનું રાજ આવ્યું ત્યારે ફિલ્મ રાજકારણના ચુંગાલમાંથી મુક્ત થઈ. પછી તો એને ઇન્દિરાવિરોધી કેન્દ્ર સરકારે વટથી દૂરદર્શન પર પ્રસારિત કરી હતી. વાર્તા હતી હોટેલ મેનેજર જે. કે. (સંજીવ કુમાર) અને આરતી દેવી (સુચિત્રા સેન)ના પ્રણયની, છૂટાછેડાની અને પુનઃ મિલનની. વિવાદોને ભૂલીને કહીએ તો આ ફિલ્મ જોવી પડે એનાં મુખ્ય કલાકારોના દાદુ અભિનય માટે, ચિરસ્મરણીય ગીતો માટે અને મેકિંગની પ્રામાણિકતા માટે. જુઓ યુટ્યુબ પર.

રાજનીતિઃ સાંપ્રત રાજકારણને કેન્દ્રમાં રાખીને બનેલી આ એક ઉમદા ફિલ્મ છે. પ્રકાશ ઝા એના સર્જક. 2010માં રિલીઝ થઈ. અજય દેવગન, નાના પાટેકર, રણબીર કપૂર, કેટરિના કૈફ, અર્જુન રામપાલ, મનોજ બાજપાયી, નસીરુદ્દીન શાહ જેવાં સિતારાઓ એમાં છે. શક્તિશાળી રાજકીય પરિવારો અને એના પ્રતિનિધિઓ, નબીરાઓ વચ્ચેના વૈમનસ્ય, ઘર્ષણની વાત છે. સ્વાર્થ અનુસાર ક્યારેક એકમેકને ટેકો આપતા અને ક્યારેક પગ તળેથી જાજમ ખેંચી લેતા રાજકારણીઓના દાવપેચ, એમની ગુંડાગીરી, ખૂનામરકી વગેરે ફિલ્મમાં ઠાંસીઠાંસીને ભર્યું છે. ઉપરાંત ફિલ્મની કથા અને પાત્રો મહાભારતનાં પાત્રોથી પણ પ્રેરિત છે. અર્જુનથી પ્રેરિત પાત્ર રણબીરનું, કર્ણથી દેવગનનું, કૃષ્ણથી પાટેકરનું, ભીમથી રામપાલનું, દ્રોણાચાર્યથી બાજપાયીનું તો દ્રૌપદીથી કેટનું પાત્ર પ્રેરિત છે. અમુક દ્રશ્યો ક્લાસિક હોલિવુડ ફિલ્મ ‘ગૉડફાધર’ની બેઠ્ઠી નકલ જેવાં પણ છે. સંજય દત્ત, વિવેક ઓબેરોય જેવા સ્ટાર્સે આ ફિલ્મ સાઇન કરી હતી પણ છેવટે તેઓ કરી શક્યા નહોતા. રિલીઝના વરસની એ ચોથી સૌથી તગડી કમાણી કરનારી ફિલ્મ હતી. એ જોઈ શકાય છે નેટફ્લિક્સ, યુટ્યુબ, એપલ ટીવી પર અથવા, રૂ. 100 ચૂકવીને ગૂગલ પ્લે મૂવીઝ પર.

સરકારઃ રાજનીતિથી પાંચેક વરસ પહેલાં, રામગોપાલ વર્માનો સૂર્ય મધ્યાહ્ને તપતો હતો ત્યારે, તેમની આ ફિલ્મ આવી હતી. બિગ બી અને અભિષેક બચ્ચન ઉપરાંત એમાં કે. કે. મેનન, કેટરિના કૈફ, તાનિશા મુખર્જી, અનુપમ ખેર વગેરે હતાં. ફિલ્મનું મુખ્ય પાત્ર અમુક અંશે શિવસેના સુપ્રીમો બાળાસાહેબ ઠાકરેથી પ્રેરિત હતું. અમિતાભે ભજવેલુ એ પાત્ર સુભાષ નાગરેનું હતું. મજાની વાત એ પણ કે આ ફિલ્મ પર પણ ‘ગોડફાધર’નો બેહદ પ્રભાવ હતો. એ પણ એક અમીટ સત્ય છે કે બોલિવુડમાં બનેલી બીજી ઘણી રાજકારણ અને અંડરવર્લ્ડ ફિલ્મો પર ‘ગોડફાધર’નો પ્રભાવ રહ્યો છે. ‘સરકાર’ની વાત પર કરીએ તો, રામુએ અમિતાભને મૂળે ‘એક’ નામની ફિલ્મ માટે સાઇન કર્યા હતા. એ ફિલ્મ બનાવવાનું માંડી વાળ્યા પછી એણે પિતા સાથે પુત્રને સાઇન કર્યો અને બની ‘સરકાર’. એવી પણ વાત છે કે રામુ ’સરકાર’ મૂળે 1993માં સંજય દત્ત સાથે બનાવી નાખત, પણ ત્યારે સંજુબાબાની અટક થતાં મામલો અભેરાઈ પર ચડી ગયો હતો. ‘સરકાર પછી એની સિક્વલ ‘સરકાર રાજ’ 2008માં અને ‘સરકાર 3’ 2017માં આવી હતી. ’ખેર, ફિલ્મ ડિઝની પ્લસ હોટસ્ટાર,યુટ્યુબ, એપલ ટીવી, એમેઝોન પ્રાઇમ વિડિયો વગેરે પર ઉપલબ્ધ છે.

આખા દેશમાં નહીં, આખી દુનિયામાં પણ કોન્ટેન્ટનો એવો ખજાનો બહુ ઓછી કંપનીઓ પાસે હશે જેવો પ્રસાર ભારતી પાસે છે. આવતા વરસે પોતાના ઓટીટીનું સપનું સાકાર કરીને આ સ્વદેશી, સરકારી બ્રાન્ડ ઓટીટીની દુનિયામાં રીતસરની ક્રાંતિ આણી શકે છે

દૂરદર્શન, આકાશવાણી અને એવી સરકારી સગવડોથી આપણે પરિચિત છીએ. કોઈ સેટેલાઇટ ચેનલ નહોતી, મોબાઇલ અને ઓટીટી ગર્ભમાં પણ નહોતાં ત્યારે દૂરદર્શન, ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયો, વિવિધભારતી દેશના 3,287,263 ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારમાં જ્ઞાન અને મનોરંજનનો મહાસાગર પહોંચાડતાં હતાં. આજે પણ પ્રસાર ભારતીની સેવાઓ સખત શક્તિશાળી છે. બની શકે શહેરી પ્રજા તરીકે ઘણા આ તાકાતથી વાકેફ ના હોય. આવતા વરસે સ્થિતિમાં નાટ્યાત્મક પરિવર્તન આવી શકે છે. બધું સમુંસુતરું પાર પડતાં આવતા વરસે આ સરકારી ઉદ્યમ ઓટીટીની દુનિયામાં એવું કામ કરશે જે આ સેવાઓને નવી ઊંચાઈએ પહોંચાડી દેશે.

પ્રસાર ભારતી પાસે એવું શું છે જે એને સૌથી અનન્ય બનાવે છે?

ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયોની લાઇબ્રેરીમાં મહાત્મા ગાંધીજીનાં ભાષણોનો અલાયદો વિભાગ છે. એમાં ગાંધીજીની કલકત્તાના સોદેપુર આશ્રમમાં, 11 મે 1947ની પહેલી પ્રાર્થના અને  29 જાન્યુઆરી 1948ના રોજ, એમની નિઘૃણ હત્યાની પૂર્વસંધ્યાએ, દિલ્હીના બિરલા હાઉસમાં પ્રાર્થના પૂર્વેનું ભાષણ, બેઉ સામેલ છે. ગાંધીજીએ ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયો પર જીવનમાં માત્ર એકવાર, 12 નવેમ્બર 1947ના રોજ વક્તવ્ય આપ્યું એ પણ સચવાયેલું છે. રવિન્દ્રનાથ ટાગોર, સુભાષચંદ્ર બોસ, ડો. બાબાસાહેબ આંબેડકર, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, સરોજિની નાયડુ જેવાં સ્વાતંત્ર્યનાયકોનાં ભાષણ પણ સામેલ છે.  ભારતના તમામ વડા પ્રધાન અને રાષ્ટ્રપતિનાં ભાષણોનાં રેકોર્ડિંગ્સ ખરાં જ.

ઓટીટીએ જે કર્યું છે એ ફિલ્મો અને ટીવી સિરિયલ્સ કદાચ વરસો અને દાયકાઓ સુધી કરી શકી નથી. મુઠ્ઠીભર કલાકાર-કસબીઓને જ માથે બેસાડીને પૂજવાની મનોરંજનનાં એ બે માધ્યમોથી સાવ જુદો ચીલો ઓટીટીએ ચાતર્યો છે. એનાં મસ્ત પરિણામ સૌની સામે છે

 મનોજ બાજપાયી આમ તો ‘સત્યા’ના સમયથી જાણીતા સ્ટાર. બિહારના ચંપારણ જિલ્લાના નાનકડા ગામ બેલવામાં જન્મેલા આ સિતારાએ ચોથા ધોરણ સુધી કુટિરમાં ચાલતી શાળામાં અભ્યાસ કર્યો. સત્તર વરસની ઉંમરે દિલ્હી ગયા. ત્યાં નેશનલ સ્કૂલ ઓફ ડ્રામામાં પ્રવેશ નહીં મળતાં આત્મહત્યા કરવાનો વિચાર કર્યો. પછી બેરી જોનની ઇન્સ્ટિટ્યૂટમાં અભિનયના પાઠ ભણ્યા. ચાર વખત નેશનલ સ્કૂલ ઓફ ડ્રામામાં પ્રવેશના નિષ્ફળ પ્રયાસ પછી ત્યાં જ એમને શિક્ષક તરીકે કામ મળ્યું. 1994માં ગોવિંદ નિહલાનીની ફિલ્મ ‘દ્રોહકાલ’માં એક મિનિટનો રોલ અને એ વરસે જ શેખર કપૂરની ‘બેન્ડિટ ક્વીન’માં નાનકડો પણ મહત્ત્વનો રોલ ભજવ્યો. પછી અન્ય પરચૂરણ પાત્રો, ઓછા દામમાં ટીવી સિરિયલમાં કામ કરવાની તૈયારી અને 1997ની રામ ગોપાલ વર્માની ફિલ્મ ‘દૌડ’માં નાનકડું પાત્ર મળવા સાથે રામુને લાગ્યું કે આ તો ટેલેન્ટનો બોમ્બ છે. એમાંથી ‘સત્યા’માં ભીકુ મ્હાત્રે બનવાની તક અને…

મનોજે એ પછી પાછું વળીને જોવાનો વારો નહીં આવ્યો છતાં, હકીકત એ ખરી કે બોલિવુડમાં એમની ટેલેન્ટનો ઉપયોગ ઓછો થયો. એટલે જ ઓટીટી પર જબ્બર નામ અને સફળતા મેળવીને તેઓ ખુશખુશાલ છે. તેઓએ કહ્યું છે, “ઓટીટીએ અમ કલાકારો માટે નવાં દ્વાર ઉઘાડી આપી મનોરંજનની દુનિયા નવી રીતે ખેડવાના વિકલ્પ આપ્યા છે.” એમની વાતમાં દમ છે. ઓટીટી વિના અનેક કલાકારો એ સ્થાને પહોંચી શક્યા ના હોત જ્યાં તેઓ છે.

ઓટીટીએ કલાકારોને ટાઇપકાસ્ટ થવાના ભયથી પણ મુક્ત કર્યા છે. એક સમયે ફિલ્મી કલાકારોને એવો ભય ટેલિવિઝનના નામથી લાગતો. અમિતાભ બચ્ચને પહેલીવાર ‘કૌન બનેગા કરોડપતિ’ હોસ્ટ કર્યો હતો ત્યારે ગણગણાટ થયો હતો કે લો, આમની કારકિર્દી પતી ગઈ. થયું સાવ ઊંધું. ‘કેબીસી’એ સ્ટાર પ્લસને તારવા સાથે બિગ બીની કરિયરને નવી ઉડાન ભરતી કરી આપી.

ઓટીટીએ આવું કંઈક ઘણા કલાકારો માટે કર્યું છે. ફિલ્મોમાં અને ટીવીમાં જેમનો ખાસ ગજ વાગતો નહોતો, દમદાર પાત્રો મળતાં નહોતાં એવા પ્રતિભાવંત કલાકારોને ઓટીટીએ ઝળકાવ્યા છે. આ કલાકારો હવે લોકહૃદયમાં બિરાજવા સાથે તગડી આવક રળે છે. ઘણાને ઓટીટીએ પ્રાદેશિકથી રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્ટાર્સ બનાવ્યા છે. અમુક એવા છે જેમની કરિયર ઓટીટી અને ઓનલાઇન માધ્યમોને જ આભારી છે.

ડબિંગ અને ઓટીટીએ ભેગાં મળીને કેટલીયે ભાષાની ફિલ્મો અને શોઝ સૌને જોવા માટે આસાન કરી દીધાં છે. તેલુગુ અને તામિલ ભાષાની બે એવી ફિલ્મોની આજે વાત કરીએ જે રિયલ એન્ટરટેઇનર છે

 અમુક મજાની ફિલ્મોનું સર્જન અણધારી અને અનપેક્ષિત રીતે થતું હોય છે. એવી એક ફિલ્મ ‘સિનેમા બાન્દી’ છે. આ તેલુગુ ફિલ્મ 2021માં નેટફ્લિક્સ પર આવી હતી. દર્શકોએ એને ભરપૂર માણી હતી. પ્રવીણને એ ફિલ્મ માટે એ વરસના સૌથી આશાસ્પદ નવોદિત ડિરેક્ટર તરીકે માન-અકરામ પણ મળ્યા હતા. ‘સિનેમા બાન્દી’ની વાર્તા  મજાની છે. પડદે પણ એ ખાસ્સી રોચક છે. ફિલ્મની વાત કરતા પહેલાં એ કેવી રીતે બની એ વિશે વાત કરવા જેવી છે.

સિનેમા બાઝાર નામની એક નિયમિત ઇવેન્ટ ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં થાય છે. એમાં ફિલ્મ બનાવવા આતુર લેખકો, ડિરેક્ટર્સ વગેરે પોતપોતાના આઇડિયાઝ લઈને જતા હોય છે. ઇન્ડસ્ટ્રીના પ્રસ્થાપિત મેકર્સ, પ્રોડ્યુસર્સ વગેરે પણ સિનેમા બાઝારમાં જોડાતા હોય છે. નવોદિતો અને અનુભવીઓ વચ્ચેના આ મિલનથી ઘણીવાર એવી ફિલ્મો આકાર લેતી હોય છે જે અન્યથા કદાચ ના બની હોત.

સિનેમા બાઝારની આવી જ એક ઇવેન્ટમાં પ્રવીણ કેન્દ્રાગુલા નામના આશાસ્પદ ડિરેક્ટર અને વસંત મરીનગન્તી નામના લેખક એકવાર ગયા હતા. ત્યાં એમનો ભેટો રાજ અને ડીકે સાથે થયો. ‘ફેમિલી મેન’ વેબ સિરીઝ સહિત વિવિધ સફળ ફિલ્મોના આ મેકર્સ સમક્ષ પ્રવીણ અને વસંતે એક ફિલ્મનો આઇડિયા રજૂ કર્યો. વાત સિમ્પલ હતી. નાનકડા કોઈ ગામમાં એક જણ રિક્શામાં એનો કેમેરા ભૂલી જાય છે. રિક્શાચાલકને કેમેરા મળે છે અને એના મિત્ર સાથે મળીને એ નક્કી કરે છે ફિલ્મ બનાવવાનું. કોન્સેપ્ટ જાણ્યા પછી રાજ અને ડીકેએ પ્રવીણ-વસંતને કહ્યું, “સરસ. સ્ક્રિપ્ટ લખો એ પછી જોઈએ.” સ્ક્રિપ્ટ લખવામાં આવી. રાજ અને ડીકેને એ ગમી ગઈ. એમણે પ્રવીણને કહ્યું, “હવે ફિલ્મ બનાવો.” પ્રવીણે ફિલ્મ શૂટ કરી. જીવનમાં એ પહેલીવાર ફિલ્મ બનાવી રહ્યા હતા. એમણે નાનકડા ગામમાં શૂટિંગ કરતા અમુક સ્થાનિકોને એમાં કલાકાર-કસબી તરીકે તક આપી. શૂટ થયા પછી ફિલ્મ રાજ-ડીકેને દેખાડવામાં આવી ત્યારે એક મોટી મુશ્કેલી એની લંબાઈની હતી. ફિલ્મ હતી ચાર કલાકની. આજના જમાનામાં કોણ ચાર કલાકની ફિલ્મ જોવાના? એને કાપીકાપીને છેવટે નેવુ મિનિટની ફિલ્મ ફાઇનલ કરવામાં આવી. એ પહોંચી દર્શકો સુધી.